منطقه امن؛ بخت آزمایی ترکیه و آمریکا - کنفرانس هکا

اردوغان در سخنان خود به همکاری آمریکا و ترکیه برای تشکیل منطقه امن در شمال سوریه اشاره نمود و گفت: بر اساس این طرح، دو میلیون پناهجوی سوری می توانند به کشورشان بازگشته و در مناطق تحت کنترل آمریکا و ترکیه زندگی نمایند و چنانچه منطقه امن تا دیرالزور و رقه امتداد یابد، امکان اسکان سه میلیون پناهجوی سوری فراهم خواهد شد.

این اظهارات اردوغان نشان می دهد ترکیه در پس طرح منطقه امن برنامه هایی را طراحی نموده است.

اکنون این سوال مطرح است که طرح منطقه امن در شمال سوریه به چه سمتی در حرکت است؟

برای پاسخ به این سوال باید موارد زیر را در نظر داشت:

-مخالفت قاطع دولت سوریه با طرح تشکیل منطقه امن در شمال این کشور و تاکید بر اینکه آمریکا و ترکیه حق ندارند در مورد آینده سوریه تصمیم بگیرند.

-تناقض مواضع ترکیه در قبال سوریه به این ترتیب که ترکیه از یک سو با مواضع ایران و روسیه مبنی بر لزوم حفظ تمامیت ارضی سوریه و حاکمیت سیاسی دمشق همراه شد و از سوی دیگر از همراهی با آمریکا برای تشکیل منطقه امن در شمال سوریه اطلاع داد.

-اختلافات ترکیه و آمریکا بر سر عمق و طول تشکیل منطقه امن.

- اختلاف دیدگاه ترکیه و آمریکا در ارتباط با نیروهای کُرد که با آمریکا همکاری دارند.

پرواضح است که عملی شدن چنین طرحی در این شرایط و با مشکلاتی که در بالا به آن اشاره شد بسیار ضعیف است.

نقطه شروع طرح تشکیل منطقه امن در سوریه

اصل و بنیان طرح تشکیل منطقه امن در شمال سوریه زمانی کلید خورد که گروه های تروریستی تحت حمایت ترکیه و آمریکا در سوریه شکست خوردند و نقشه سرنگونی نظام بشار اسد ناکام ماند و در ادامه موازنه قدرت به نفع ارتش سوریه تغییر کرد.

ارتش ترکیه در نهایت سه سال پیش در عملیات موسوم به سپر فرات و سپس به فاصله حدود یک سال و نیم پس از آن در یک عملیات دیگر به نام شاخه زیتون و با همکاری گروه های تروریستی تحت حمایت خود، چهار هزار کیلومتر از خاک سوریه از جمله شهرهای الباب، اعزاز، جرابلس و عفرین در شمال این کشور را به اشغال در آورد.

ترکیه با این اقدام بیش از هر چیزی به دنبال سرانجام تهدید تشکیل هرگونه موجودیت مستقل کُردی در شمال سوریه برآمد، زیرا منطقه امن موجب می گردد بتواند به وسیله بازگرداندن و مستقر کردن پناهجویان عرب سوری به مناطق شمال سوریه بافت جمعیتی منطقه را طبق خواسته خود تغییر دهد.

این اقدامات ترکیه در حالی صورت گرفت که این کشور بر اساس مذاکرات آستانه و در قالب ابتکار عمل همکاری منطقه ای با روسیه و ایران، بیانیه های متعددی را مبنی بر لزوم حفظ تمامیت ارضی سوریه و حاکمیت سیاسی دمشق امضا نموده بود.

همراهی با روسیه و ایران از یک سو و طرح موضوع منطقه امن در شمال سوریه از سوی دیگر به خوبی بیانگر تناقض مواضع آنکارا در قبال دمشق است و نشان می دهد سیاست ترکیه در قبال آینده سوریه به ویژه منطقه امن با ابهام همراه است.

از سوی دیگر ترکیه در خواست منطقه ای حداقل به عمق 32 کیلومتر، خروج کامل نیروهای کُرد و تخلیه پایگاههای نظامی آنان از این منطقه و نیز جمع آوری سلاح های سنگین آمریکایی از آن را خواهان است.

در مقابل آمریکا به دنبال تشکیل یک منطقه حائل با عمق 10 کیلومتری و بدون حضور انحصاری نیروهای ترک است و علاوه بر این از نظر آمریکا حفظ موجودیت مناطق کُردی به مثابه اهرم فشار علیه آنکارا و سوریه است و کُردها را عنصر اصلی نفوذ و چانه زنی خود در مورد آینده سوریه می داند.

پس از اصرار ترکیه در مورد منطقه امن در سوریه، در نهایت در ژانویه 2017 دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا از آنالیز طرح ایجاد منطقه امن در شمال سوریه اطلاع داد.

در سرانجام سال 2018 و زمانی که آمریکا گفت، به دنبال خروج تعداد زیادی از سربازان خود از شمال شرق سوریه است، آنکارا نیز کُردهای اتحاد دموکراتیک سوریه (قسد) را که در جریان جنگ در سوریه به متحد آمریکا تبدیل شدند، تهدید کرد.

در این میان ابتدای امسال میلادی ترامپ تشکیل منطقه امن در سوریه را خواهان شد و اندکی بعد آنکارا و واشنگتن بر سر تشکیل مرکز عملیات مشترک به توافق رسیدند و هدف از آن را هماهنگی در مورد تشکیل منطقه امن در شمال سوریه گفتند؛ توافقی که حاصل سه روز مذاکرات فشرده بود و در جریان آن آمریکا کوشش کرد مانع عملیات نظامی ترکیه علیه یگان های کُرد گردد.

در این شرایط هر چند ترکیه و آمریکا با طرح تشکیل منطقه امن در کوشش برای حفظ برگه های خود در سوریه هستند اما پرواضح است که این طرح تا امروز همچنان با اما و اگرهای زیادی روبه رو است.

خلیل نصرالله کارشناس سیاسی لبنانی و تحلیلگر مسائل سوریه در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: طرح تشکیل منطقه امن در واقع زمانی از سوی ترکیه مطرح شد که موازنه نیروهای نظامی به نفع ارتش سوریه و متحدانش تغییر کرد و در سال 2017 ترک ها صرف نظر از نام این منطقه یعنی منطقه امن و با استفاده از نیروهای نظامی در صدد تشکیل آن برآمدند و با حرکت به سمت شمال سوریه از یک طرف به خطوط قرمز آمریکا برخورد کردند و از سوی دیگر با روسیه تلاقی یافتند.

وی اضافه نمود: صرف نظر از اختلاف ترکیه و آمریکا در مورد طول و عمق تشکیل این منطقه در خاک سوریه باید پرسید چنانچه ترکیه به عمق 10 ،20 یا بیشتر از آن در شمال سوریه وارد گردد، آیا به این معنی است که یک موجودیت کُرد را در مجاورت منطقه امن و یا در مرزهای ادعایی آن به رسمیت خواهد شناخت؟

با در نظر دریافت این مسائل روشن است که آینده منطقه امن مبهم است و همانطور که دمشق تاکید می نماید این طرح در اصل غیرقانونی است و هیچ آینده ای نخواهد داشت و بین دو قدرت اشغالگر یعنی آمریکا و ترکیه در جریان است.

زعبی خیام استاد علوم سیاسی و روابط بین الملل دانشگاه الفرات سوریه نیز در گفت وگو با خبرنگار ایرنا گفت: اگر اردوغان تصور می نماید، طرح تشکیل منطقه امن با هماهنگی آمریکا به سادگی امکان پذیر می باشد، در اشتباه است، زیرا این منطقه که ترکیه و آمریکا به دنبال جدا کردن آن از سوریه هستند، ذخایر نفت و گاز سوریه را در خود جا داده و حاصلخیز ترین زمین های سوریه به شمار می آید، بنابراین به خطا رفتن اردوغان زمانی بیش از پیش تعیین می گردد که تصور می نماید ارتش سوریه هیچ گزینه ای برای مقابله با این طرح ندارد به ویژه اینکه امیدواری او به سرنگونی نظام سوریه به دلیل محاسبات اشتباه سیاسی و نظامی ناکام مانده است.

اکنون عملیات ارتش سوریه برای بازپس گیری ادلب یکی از گزینه ها برای مقابله با طرح ایجاد منطقه امن به شمار می آید، بنابراین آنکارا و واشنگتن در سوریه دستاوردی جز ناامیدی و شکست نخواهند داشت و این بهای اشتباهاتی است که در سوریه مرتکب شده و در کوشش برای تقسیم سوریه و سرنگونی نظام بشار اسد برآمدند، از همین رو تا فرصت باقی است چاره ای جز بازنگری در محاسبات سیاسی اشتباه خود ندارند به ویژه اینکه ارتش سوریه در حال پیشروی به سمت ادلب است و روزهای آینده شاهد رخدادهای غیرمنتظره مهمی خواهیم بود که موازنه های منطقه به کلی تغییر خواهد نمود.

310311

سبزوار: سبزوار: با مجله خبری تحلیلی سبزوار بروز باشید

طفره: طفره: تارنمای خبری تحلیلی