گنبدخانه مسجد جامع عتیقِ اصفهان در آستانه تخریب واقع شده است - کنفرانس هکا

به گزارش خبرنگاران، گنبد تاج الملک در جانب شمالی مسجد جامع عتیق اصفهان قرار گرفته است و یکی از 2 گنبد ارزشمند این بنای جهانی است؛ آجرها و تزیینات هندسی و نقوشی که در این گنبد کار شده بسیار هنرمندانه و همین امر موجب ارزش و اعتبار آن شده است.

مائده کلانتری روز چهارشنبه در گفت و گو با ایرنا اضافه کرد: گنبدخانه تاج الملک مسجد جامع عتیق با قدمت هزار ساله حدود 45 متر با مسیر خط 2 مترو فاصله دارد و دچار مشکلِ رطوبت صعودی است.

رطوبت صعودی بر اثر نفوذ آب به پی دیوارها بوجود می آید و حرکت آن طبق قانون لوله های مویین به طرف بالاست.

این کارشناس بازسازی بناهای تاریخی تاکید نمود: اگر این آسیبِ بحرانی گنبدخانه تاج الملک، بازسازی، کف سازی کوچه مجاورِ آن، اصلاح و برای رطوبتِ زیرِ زمین، راه خروجی تعبیه نشود، سرعت تخریب این سازه تشدید خواهد شد.

به گفته وی، بعلاوه اگر آجرها و ملات های پوسیده تعویض نشود و خط دوم مترو به بهره برداری برسد، سرعتِ تخریبِ گنبد تاج الملک بیشتر می شود.

کلانتری با بیان اینکه دور تا دور گنبد تاج الملک کوچه قرار گرفته است، ادامه داد: کف سازی این کوچه ها در 10 سال اخیر به وسیله شهرداری تعویض شد اما به علت غیر اصولی بودن آن، رطوبت نمی تواند تبخیر شود در نتیجه رطوبتِ زیرِ آسفالت، حبس شده و از نزدیکی جداره بنای تاریخی بالا آمده است.

این پژوهشگر بازسازی بناهای تاریخی یادآور شد: نمِ کنارِ دیوار در سال های گذشته ادامه داشته و تبدیل به بیماری مُزمن و سبب فرسوده و پوک شدن ملات بین آجرها شده است.

وی با بیان اینکه ملات 2 کار انجام می دهد، اضافه کرد: یکی موجب چسبندگی بین آجرها می شود و دوم اینکه هر لایه ملات، وزن همه آجرهای بالای خود را تحمل و به آجرهای پایینی منتقل می نماید.

وی ادامه داد: ملات در دراز مدت و تحت تاثیر رطوبت، این خاصیت ها را از دست می دهد و پوک و مانند خاک می شود.

کلانتری با بیان اینکه آجرهای دیوارهای دور تا دور مسجد به علت رطوبت صعودی، سُست و کج شده اند، اظهار داشت: ملات ها به مقدار ای دچار پوسیدگی شده اند که آجرها به راحتی با دست بیرون می آیند.

وی با بیان اینکه ملات در این موقعیت توانِ تحملِ نیروی سازه بالای سر خود را ندارد و از طرفی نمی تواند آجرها را به هم بچسباند، تاکید نمود: این رطوبت اگر ادامه پیدا کند بعد از پوسیدگی ملات، سبب پوسیدگی آجرها و تکه تکه و متزلزل آنها می شود.

این کارشناس بازسازی آثار تاریخی اضافه کرد: اگر این روند ادامه پیدا کند، بنا نشستِ در خود پیدا می نماید، این اصطلاح به این معنی است که به عنوان مثال یک مترِ پایین دیوار در خود فرو می رود و تبدیل به 90 سانتی متر و به مرور زمان باعث ایجاد ترک می شود.

وی ادامه داد: ترک ها اول کوچک هستند اما به مرور زمان دهانه های آن ها باز و بر تعدادشان اضافه کرده می شود در نتیجه با ادامه همین روند، سازه به طور کامل تخریب می شود و دیوار و طاق می ریزد.

کلانتری اظهار داشت: تخریب در اثر رطوبت صعودی یک ماه پیش موجب ریزش دیوار و سقف یک خانه قدیمی در همسایگی مسجد جامع عتیق اصفهان شد.

وی اضافه کرد: کوچه مقابل مسجد جامع و در جنوب گنبد نظام الملک کف سازی غیر اصولی دارد، یک سمت این کوچه دیوار مسجد جامع قرار گرفته است و سمت دیگر، خانه ای بود که به علت رطوبت ریزش کرد.

این کارشناس میراث فرهنگی توضیح داد: گنبدخانه تاج الملک هم اکنون در مرحله ای قرار گرفته است که به ترک های مویی رسیده، آجر و ملات دیوارِ مجاورِ کوچه پوسیده شده و کم کم در حال نشست است.

کلانتری با تاکید بر اینکه گنبد تاج الملک در زمان حاضر نقطه حساس مسجد جامع عتیق است، اضافه کرد: ترک ها و نشست ها در یک سمت گنبدخانه و همجوار با کوچه بوجود آمده اند و سمت دیگر گنبدخانه این مشکل را ندارد در نتیجه گنبدخانه دچار نشست نامتقارن می شود.

وی ادامه داد: همین موضوع سبب تشدید ترک ها می شود که غیرقابل جبران است.

پیشتر مدیرعامل سازمان قطار شهری اصفهان به ایرنا گفته بود که دانشگاه علم و صنعت بعلت نوع خاک اصفهان و شاخصه های بنای مسجد جامع عتیق، ملاحظات فنی عبور مترو از کنار این اثر تاریخی را آنالیز می نماید.

به گفته سیدمحسن واعظی فر، دانشگاه علم و صنعت این موضوع را طبق استانداردهای جهانی آنالیز و معین می نماید که عبور مترو از کنار این اثر تاریخی چه مقدار لرزش در آن به بار می آورد و راهکارهای برطرف مسائل احتمالی چیست.

به گزارش ایرنا، مکانی که مسجد جامع عتیق اصفهان بر بنیان آن ساخته شده، یک آتشکده بوده است اما قدمت این مسجد تاریخی و بزرگ ایران به قرن دوم هجری باز می شود . این مسجد مجموعه ای از معماری دوران ایلخانی، سلجوقی، مظفری، تیموری، صفوی و قاجار است که همین امر باعث شده آن را موزه معماری ایران بدانند.

مسجد جامع عتیق در شمار پنج مسجد باشکوه تاریخ معماری جهان و در لیست آثار جهانی قرار گرفته است.

این مسجد دارای 2 گنبد ارزشمند به نام تاج الملک و نظام الملک است؛ هر دو با سبک معماری رازی بنا شده اند اما گنبد تاج الملک یا خاکی، کوچک تر از نظام الملک است و از نظر ظرافت و تناسب بر آن فزونی دارد.

یکی از گزینه های پیش رو برای عبور خط شماره 2 مترو اصفهان از دل تاریخی ترین بافت شهر و از جوار مسجد جامع عتیق، عبور از زیرگذر میدان امام علی (ع) است؛ این محدوده در عمق 30 متری زمین و 30 متری مسجد جامع عتیق قرار گرفته است و گنبد تاج الملک در فاصله حدود 45 متری خط 2 قطار شهری واقع است.