کرم عجیبی که به نوزادانش شیر می دهد - کنفرانس هکا

غزال زیاری: در طول سال های اخیر جایگزین های متعددی برای شیر گاو در بازار یافت می گردد که از جمله آنها می توان به شیر سویا، شیر جو دو سر و شیر بز اشاره نمود و حالا کار به شیر دوزیستان کشیده است (البته این محصول هنوز در قفسه های فروشگاه های مواد غذایی دیده نمی گردد.)

تیمی از زیست شناسان برزیلی، به جانوران دوزیست زیرزمینی و بدون پایی برخورده اند که مایعی شبیه به شیر (مملو از چربی و کربوهیدرات) برای تغذیه بچه ها شان فراوری می نمایند. در مقاله ای که اخیرا در مجله Science منتشر شده، اولین نمونه شناخته شده از یک دوزیست تخم گذار معرفی شده که به نوزادانش شیر می دهد و این یافته، عملکرد تازه بدن و ارتباطات پیچیده موجود در یک حیوان عجیب و غریب را نشان می دهد.

کشف ماده ای غیرلبنی

به طور کلی، شیر، با پستانداران مرتبط است. اما باید این را دانست که پستانداران تنها گروه از حیوانات نیستند که نوزادان شان را با ترشحاتی تخصصی تغذیه می نمایند. کبوترها، پنگوئن ها و فلامینگوها دارای نوعی شیر زراعی هستند که ماده ای است که در دستگاه گوارش هر دو والدین (پدر و مادر) ساخته می گردد. بعضی از انواع عنکبوت ها و سوسک ها هم برای بچه ها شان خود شیر فراوری می نمایند. برهنه مارها، وزغ ها و سمندرهایی که در منطقه ها گرمسیری زندگی می نمایند نیز شامل این موضوع می شوند.

برهنه مارهای حلقه دار، یکی از 220 گونه برهنه مارهای شناخته شده در سراسر جهان هستند و تازهترین گونه اضافه شده به فهرست حیواناتی هستند که شیرخوارند. موجوداتی عجیب و غریب و تقریبا نابینا که در زیرساخت و بسترهای برگ جنگل ها و مراتع آمریکای جنوبی زندگی مخفیانه ای دارند.

کارلوس ژرد، نویسنده ارشد این مطالعه و زیست شناس ادغامی در موسسه بوتانتان در سائوپائولوی برزیل گفته: این برهنه مارها یکی از مهره داران کمتر شناخته شده اند؛ چرا که دسترسی به این حیوانات واقعا سخت است. اما ارزشش را دارد؛ چرا که برهنه مارها در حکم یک جعبه شگفت انگیزند که دائما رفتارهای بیولوژیک غیرمنتظره ای ارائه می نمایند.

ژارد و همکاران در طول سال ها مطالعه دقیق، جمع آوری و مشاهده در طبیعت و آزمایشگاه، شناخت خوبی از این موجودات پیدا نموده و کشفیات جالب توجهی را درباره برهنه مارهای حلقه دار انجام داده اند. آنها اخیرا فهمیده اند که این دوزیستان برای تغذیه بچه هاشان مایع شفاف و چسبناکی را ترشح می نمایند که به غلظت عسل است. برهنه مارهای حلقه دار این شیر مغذی را به وسیله منافذی در دهانه چندمنظوره ای که در انتهای بدنشان واقع شده است ترشح می نمایند و به وسیله همین دهانه، ضایعات را دفع نموده و تخم گذاری انجام می دهند.

مارواله ویک، زیست شناس دانشگاه کالیفورنیا برکلی دراین باره گفته: این کشفی هیجان انگیز از تغییرات فراوریمثلی فوق العاده جالب است. او درتحقیقات اخیر مشارکتی نداشته ولی به شکلی گسترده درباره برهنه مارها مطالعه نموده و مقاله ای دراین باره نوشته که در بخشی از آن به این نکته اشاره شده که درک موجود از تکامل شیوه های مراقبتی والدین، چالشی مجذوب کننده به نظر می رسد.

پدر و مادری فداکار

بعضی از برهنه مارها، زنده زا هستند. اما برهنه مارهای حلقه دار، تخم می گذارند. مادران با دقت از نوزادانشان مراقبت می نمایند. نوزادها بعد از آنکه از تخم بیرون آمدند، به شدت کوچک و لزج هستند و مادر حدود دو ماه از آنها مراقبت نموده و به آنها غذا می دهد تا مطمئن گردد که همه چیز روبه راه است.

تحقیقات قبلی صورت گرفته به وسیله ژارد و دیگران، بعضی از روش های فرزندپروری غیرمعمول در برهنه مارهای حلقه دار را مستند نموده است. پوست این مادران در هنگام پرورش بچه ها شان تغییر رنگ داده و یک لایه بیرونی چربی برروی پوست شان ایجاد می گردد. بچه ها هم با استفاده از دندان های مخصوصی این چربی ها را تراشیده و از آن به عنوان غذا استفاده می نمایند.

مارتا آنتونیازی، یکی از نویسندگان این مقاله و محقق موسسه بوتانتان دراین باره گفته: این کار هیچ آسیبی به مادر نمی زند. اما تحقیقات تازه حکایت از آن دارد که برهنه مارهای حلقه دار، علاوه بر چربی روی پوست، به شیوه دیگری نیز به بچه ها شان غذارسانی می نمایند. آنها یک منبع غذایی پرانرژی دیگر را هم برای بچه هاشان فراهم می نمایند و طبق این مطالعه، گونه های ماده این برهنه مارها، برای تامین غذا برای بچه ها شان، به طور میانه 30% از وزنشان را از دست می دهند.

با پیگیری مشاهدات گذشته، مبنی بر اینکه نوزادان برهنه مارهای حلقه دار، زمان زیادی را دراطراف بخش انتهایی بدن مادرشان می گذرانند، ژارد و اعضای تیمش، 16 برهنه مار حلقه دار ماده و بچه هاشان را از بستر جنگلی مزارع کاکائو جمع آوری نموده و در آزمایشگاه آنها را در مخازنی که به تقلید از محیط طبیعی طراحی شده بود قرار دادند و دوربین هایی را برای ضبط شیوه مراقبتی مادران به کار گرفتند.

آنها به این نکته اشاره نمودند که این نوزادان، ترشحات بدن مادرشان را می بلعند و این سیستم چند بار در روز اتفاق می افتد و به مراتب بیشتر از تغذیه هفتگی از چربی های روی پوست بدن مادر است. طبق این مطالعه، بعد از هربار نوشیدن شیر، بچه ها کم تحرک شده و با شکمی رو به بالا به استراحت و تنبلی می نمایند تا نشان دهند که کاملا سیر هستند.

زیست شناسان با تجزیه و تحلیل لایه های نازک بافت اندام های مختلف بدن این برهنه مارها دریافتند که این شیر به وسیله غدد خاصی که فقط در طول دوره مراقبت والدین از نوزادان پدیدار می شوند، ترشح می گردد. این غدد موقتی در پوست مجرای تخمراهه (که معادل لوله فالوپ در بدن پستانداران است) تشکیل می شوند.

بر طبق تحقیقات قبلی ویک، دهه هاست که معین شده که بعضی از گونه های برهنه مارهای زنده زا، برای تغذیه درونی بچه هایش، ترشحاتی در تخمراهه خود فراوری می نمایند. ولی در گونه های تخمگذار برهنه مارها، ترشح این ماده به شکل شگفت انگیزی انجام می گردد.

شگفتی های بیشتر

طبق گفته پدرو مایلیو فونتانا، نویسنده اصلی مقاله، دانشمندان برای ارزیابی ترکیب شیر برهنه مار حلقه دار، با ماساژهای دقیق و با بهره گیری از یاری نیروی جاذبه، این مایع را از پنج مادر استخراج کردند و در تجزیه و تحلیل هایشان وجود کربوهیدرات و چربی در شیر این برهنه مارها معین شد. آنتونیازی در این باره گفت: اگرچه شیر برهنه مارهای حلقه دار فاقد پروتئین است، اما پوست مادر، این شکاف تغذیه ای را پر می نماید.

در این مطالعه معین شد که دو نوع اسید چرب (اسید پالمتیک و اسید استئاریک) بیش از 90% کل چربی شیر برهنه مارها را تشکیل می دهند و سه مورد از اسیدهای چرب اصلی شناسایی شده در شیر دوزیستان نیز بخش مهمی از ترکیب شیر گاو هستند.

پس از آن، دوربین ها یک شگفتی دیگر را ضبط کردند. طبق گفته مایلیو فونتانا، نوزادان این گونه وقتی برای تغذیه با شیر، به بدن مادر نزدیک می شوند ، صداهای ریز و حرکاتی چرخشی ایجاد می نمایند. او و همکارانش دریافتند که این صداها و حرکات، درست قبل از رها شدن شیر مادر، به اوج خودش می رسد و این طور به نظر می رسد که این نوزادان برای تغذیه التماس می نمایند و مادر هم نسبت به التماس آنها واکنش نشان می دهد.

ویک در این رابطه گفته: بیشتر زیست شناسان دوزیستان، در خصوص ادعای این سبک ارتباط گیری، محافظه کارانه نظر می دهند ولی با توجه به ویدیوهای ضبط شده به وسیله اعضای تیم، این موضوع کاملا قابل قبول است. او یادآور شده که این نوع درخواست غذا به صورت صوتی، در بین دوزیستان منحصر به فرد است.

منبع: popsci

5858