رئیس کمیته ملی موزه ها در ایران پیشنهاد ثبت جهانی تخت فولاد اصفهان را بیان نمود - کنفرانس هکا

احمد محیط طباطبایی در رویداد نشست تخصصی نقش و جایگاه آرامستان تخت فولاد در گردشگری معنوی و تعالی بخش که در هفدهمین نمایشگاه بین المللی گردشگری تهران برگزار شد، گفت: تخت فولاد یکی از فضاهای فرهنگی شهر اصفهان است که آثاری از دوره های مختلف تاریخی را در خود دارد و باید مقدمات ثبت دنیای فراهم شود.

رئیس ایکوم ایران (کمیته ملی موزه ها) اظهار کرد: در بیشتر نقاط کشور حتی در معاونت های شهری شهرداری ها گورستان را جزو خدمات شهری دسته بندی می کنند، اما گورستان یکی از مهمترین فضاهای فرهنگی در شهرهاست. در واقع گورستان مکان تعلق و حلقه اتصال ساکنان با گذشتگان، برای تداوم حیات در یک جامعه است.

او ادامه داد: دوران شکوفایی اصفهان یک بار در قرن چهارم هجری قمری (آل بویه) و یک بار در دوره سلجوقیان و پس از مغول، در زمان صفویه دوران بسیار شکوفایی را طی می کند و تخت فولاد هم همین سیر و زندگی را داشته است.

محیط طباطبایی افزود: هر گورستانی حول محور یک فرد شکل می گیرد. این فرد می تواند عارف، شخصیت سیاسی و غیره باشد. در تخت فولاد هم وجود مقبره یوشع نبی نشان از زیست و تاریخ اصفهان به عنوان شهر یهودیه دارد. تخت فولاد پس از آن رشد کرد. وجود مزار بابا رکن الدین مربوط به دورانی است که عرفا جایگاه مهمی پیدا می کنند و افراد دیگر هر کدام کننده دوره های دیگر زیست اصفهان هستند.

رئیس ایکوم ایران گفت: باید مدیریت یکپارچه به مجموعه تخت فولاد به عنوان یک فضای فرهنگی شهری برگردانده شود و مقدمات پلان مدیریتی که آن را کاندیدای ثبت دنیای می کند، فراهم شود. در اصفهان بعد از محور صفویه، مجموعه جلفا و اصفهان سلجوقی، چهارمین بخش شاخص فرهنگی تخت فولاد است، با این تفاوت که چه اصفهان صفوی چه یهودیه و چه دوران آخر ساسانیان و صدر اسلام همه در تخت فولاد کنندگانی دارند. گویی تخت فولاد موزه ای است که روایتگر سرگذشت تلخ و شیرین این شهر در دوره های مختلف تاریخی است.

محیط طباطبایی افزود: تخت فولاد علاوه بر اینکه آرامگاه بیش از هزار نفر از مشاهیر ایران زمین را در خود دارد، به عنوان یک سایت موزه گردشگری شامل آثاری از سنگ مزار با نقوش متنوع انسانی، جانوری، گیاهی و مشاغل است. همچنین بناهای آرامگاهی ویژه ای در آن وجود دارد که از نظر تاریخی، معماری، زیباشناسی و هنری این مکان را در زمره مهمترین گورستان های دنیا جای داده است.

این پژوهشگر تاریخ با بیان اینکه سالهاست نگاه به قبرستانها متفاوت شده، اظهار کرد: اشتباهی دفن در این مکان متوقف شده است، در حالی که با رعایت سلسله مراتبی می توانیم قبرستان را دوباره پویا نگه داریم.

محیط طباطبایی در ادامه این بحث درباره زاینده رود گفت: در بهار که گوسفندان بچه به دنیا می آورند، شیر گوسفندان مختص بره هاست. اگر اضافه بود، از آن کره و ماست و پنیر می گیرند. آب رودخانه زاینده رود هم اول حق خود رودخانه است، نه برای خوردن، نه صنعت و نه کشاورزی. بزرگترین میراث شهر اصفهان همین زاینده رود است که وجودش اکوسیستمی را شکل داده و شهر از سرآب تا گاو خونی را بوجود آورده است. باید همه توجه کنند که بزرگترین تهدید برای حیات شهر اصفهان و گردشگری نبود زاینده رود است.

اصغر منتظر القائم، استاد تاریخ دانشگاه اصفهان نیز با اشاره به وسعت عناصر تخت فولاد یادآور شد: دانشنامه تخت فولاد از 20 سال پیش با همت 130 پژوهشگر تدوین شد. در این کار بزرگ محققان بسیاری از شهرهای گوناگون و خارج از کشور ما را همراهی کردند و در آن صدها مدخل در معرفی مشاهیر تخت فولاد وجود دارد. تدوین چهار جلد دانشنامه برای یک گورستان امری بی نظیر بوده و تخت فولاد تنها گورستانی است که دانشنامه دارد.

این استاد تاریخ گفت: سنگ قبرها خود موزه ای گویا هستند. اشعار زیبا و خوشنویسی در کنار ماده تاریخ ها سخنگوی فرهنگ هستند. حجاری های سنگ ها نیز با نقوشی از فرشتگان، انسان ها و گیاهان زیبایی فراتر از وصف به این مکان داده اند.

او ادامه داد: علاوه بر بزرگان علمی و هنری، تخت فولاد میراث ناملموسی هم دارد که باید مورد توجه قرار بگیرد و همین امروز هم آیین هایی در این مکان جاری است که از مهمترین آنها میتوان به برگزاری دعای کمیل اشاره کرد. همچنین در روزهای مختلف به خصوص در شب های جمعه مردم به صورت گسترده در تکیه ها حضور دارند.

مدیر دانشنامه تخت فولاد گفت: تخت فولاد از دوران پیش از اسلام و تا اکنون پابرجاست و مکانی برای تعالی بخشی است. مردم در طول زندگی خود مسائل روحی و روانی فراوانی دارند که با آمدن به این مکان معنوی به درمان آن می پردازند و ارتباطی با عالم معنا برقرار می کنند.

مجموعه تاریخی، فرهنگی و گردشگری تخت فولاد در تاریخ 26 خرداد 1375 در فهرست میراث ملی ایرانیان ثبت شده و کالبدی شامل مزارها، مقابر، تکایا، مساجد، آب انبارها، کاروانسرا، فضای سبز، کتابخانه، موزه و بخش های متنوع است.