دولت و مجلس هیچ اقدامی برای جمعیت انجام نداده اند ، دولت نمی خواهد بحران پیری جمعیت را باور کند - کنفرانس هکا

گروه دانشگاه خبرنگاران، با توجه به هشدارهای صاحبنظران حوزه جمعیت در مورد کاهش موالید و پیر شدن جمعیت کشور خبرنگاران در تبادل نظر با فعالان دانشجویی به آنالیز تبعات کاهش موالید و پیر شدن جمعیت پرداخته که در ادامه اولین تبادل نظر از سلسه تبادل نظرهای حوزه جمعیت را با زهره حسنی سعدی عضو کارگروه زنان و خانواده انجمن اسلامی دانشجویان مستقل دانشگاه تهران می خوانید:

باید به این مسئله توجه کنیم که آینده جمعیتی ایران رو به سمت پیری است با این وجود ساختار جمعیتی کشور دارد با بحران پیری روبرو می گردد؛ البته ما با آمار جمعیتی نمی توانیم این مشکل را به اثبات برسانیم بلکه باید به ساختار سنی بیشتر توجه کنیم و به مسئولان نسبت به این مسئله هشدار بدهیم.

در حال حاضر نرخ باروری در کشور زیر حد جایگزینی و کمتر از 1.8 است و از طرفی نرخ باروری کل در سال 98 به پایین ترین سطح و نسبت به 30 ساله گذشت به زیر یک درصد رسیده است. همچنین با توجه به کاهش موالید در سال 98 نسبت به سال 97، 170 هزار کاهش موالید داشته ایم.

نکته مهمی که وجود دارد افزایش سن ازدواج است، چون وقتی سن ازدواج افزایش می یابد دوره باروری را محدود می نماید همچنین یک سری موانع نگرشی و اجتماعی مثل فرزندسالاری وجود دارد به گونه ای که افراط در فرزند سالاری در جامعه ما به یک مسئله حاد تبدیل شده و منشاء آن هم بیشتر مدرنیته و شهرنشینی است و این مسئله شرایط شاخص های جمعیتی را حاد و نگران نماینده تر می نماید.

در سال 98 تعداد موالید تقریباً کمتر از یک میلیون و دویست هزار مورد بوده و بعضی ها هم می گویند در سال 99 با توجه به شرایط بیمارستان ها به دلیل شیوع کرونا موالید باز هم کاهش پیدا خواهد نمود.

دولت و مجلس هیچ اقدامی برای اجرای سیاست های کلی جمعیت انجام نداده اند

شرایط شاخص های آماری که در حوزه جمعیت به آن ها اشاره شد چند سناریو را برای ما به تصویر می کشد نخست اینکه در خوشبینانه ترین حالت در سال 1400 بیش از یک سوم جمعیت کشور را افراد بالای 60 سال تشکیل می دهند با این وجود نگرانی اصلی در حوزه جمعیت همانطور که گفتم پیری جمعیت است نه کاهش جمعیت، چون در حوزه جمعیتی تا سال 1430 در کمترین حالت به 99 میلیون نفر می رسیم، اما 92 میلیون نفری که یک سوم آن یعنی 30 میلیون نفر را سالمندان تشکیل می دهند و این در حالی است که کاهش جمعیت اثر وضعی پیری جمعیت را در 30 سال آینده در پی خواهد داشت یعنی تعداد موالید به بالاترین میانگین سنی جمعیت و پیر شدن ساختار سنی محدود می شوند و با توجه به اینکه مرگ و میر در کشور قابل پیش بینی نیست این شرایط را بدتر می نماید؛ البته بعضی هم معتقدند که بعد از سال 1430 رشد جمعیتی کشور منفی می گردد، ولی نکته قابل توجه در این مسئله همان پیری جمعیت و روبرو شدن ترکیب جمعیتی با بحران است. به هر روی برای آنکه بتوانیم در حوزه جمعیتی سیاستی را تدوین کنیم که واقعاً موثر باشد باید از زمان ازدواج جوانان به این مقوله بپردازیم؛ چون وقتی سن ازدواج افزایش می یابد این مسئله موجب خواهد شد که دوره باروری هم محدود گردد پس باید از همان ابتدا تدبیری برای ازدواج جوانان بیندیشیم و این درحالی است که دولت در این رابطه هیچ تسهیلاتی را ارائه نمی دهد و فقط تسهیلات ارائه شده مختص به یک وام 50 میلیون تومانی است که اخیراً نیز با دستور رئیس جمهور پرداخت آن به افراد زیر 18 سال و بالای 40 سال ممنوع شده است. به هر روی بد بودن شرایط مالی کشور و از طرفی وجود بعضی مسائل فرهنگی موجب شده اند تا سن ازدواج بالاتر برود و البته فمینیست ها هم به این حوزه ورود پیدا کردند به گونه ای که دولت و مجلس با پیروی از طرح ها و سیاست های وارداتی مثل افزایش سن ازدواج به دنبال این رفتند که ازدواج جوانان زیر 18 سال ممنوع گردد، اما با توجه به نظرات کارشناسی ازدواج افراد زیر 13 سال ممنوع شد. معتقدم افزایش سن ازدواج به 18 سال تاثیر بدی روی جوانان کشور می گذارد به گونه ای که از بعد فرهنگی این ذهنیت را در جامعه ایجاد می نماید که جوانان مسئولیت پذیر نیستند و نمی توانند مسئولیت زندگی را بر عهده بگیرند چرا که به بلوغ عقلی نرسیده اند و از طرفی امروز به خاطر خیلی از تفاوت های قومیتی زیر 18 ساله ها می توانند ازدواج نمایند، ولی با افزایش سن ازدواج به 18 سال این ازدواج ها ممنوع می شد و این یک اتفاق بد بود.

واقعیت این است که از دهه هفتاد که سیاست های کنترل جمعیت اجرا شدند این سیاست ها هنوز متوقف نشده اند؛ البته رهبر معظم انقلاب در سال 93 سیاست های کلی جمعیت را ابلاغ کردند، اما هیچ کار اجرایی و مفیدی توسط دولت و مجلس در جهت اجرایی شدن این سیاست ها انجام نشده و فقط هر ساله سالروز ابلاغ این سیاست ها را پاس می دارند. مشکل عدم توجه و عدم تحقق سیاست گذاری های جمعیتی یک مسئله اساسی است و دولت هم نه تنها نمی خواهد پیری جمعیت را باور کند بلکه بر خلاف سیاست های کلی جمعیت و خانواده دست به سیاست گذاری می زند به هر روی این حوزه با ضعف اجرایی روبرو است.

نظارتی بر اعتبار 200 میلیاردی درمان ناباروری نمی گردد

مسئله دیگر اینکه هیچ متولی برای پیگیری سیاست های کلی جمعیت در کشور وجود ندارد و هیچ کسی بر این موضوع که دارد چه اتفاقی در حوزه جمعیت می افتد نظارت نمی نماید؛ مثلاً یک و نیم میلیون زوج نابارور در کشور داریم و اگر به درمان این زوج ها رسیدگی گردد می توانند به افزایش جمعیت یاری نمایند با این وجود وزارت بهداشت سالانه 200 میلیارد تومان بابت پوشش بیمه های درمان ناباروری دریافت می نماید، اما کمتر از 20 درصد از این اعتبار را به درمان ناباروری اختصاص می دهد و این درحالی است که هزینه ناباروری خیلی بالا است با این وجود یک دستگاه نظارتی و متولی که از وزارت بهداشت بپرسد که این 200 میلیارد تومان در کجا هزینه می گردد وجود ندارد.

بدیهی است که خانواده به عنوان مهمترین رکن اجتماعی کشور به خاطر مسئله ناباروری از هم می پاشد و مسئله ای به مسائل کشور افزوده خواهد شد؛ ولی بودجه ناباروری صرف این مسئله نمی گردد و هیچ مسئولین نظارتی هم نیست که یقه وزارت بهداشت را بگیرد. معتقدم ادامه فرایند کنونی در حوزه جمعیت سبب پیری جمعیت خواهد شد و این مسئله پیامد های اجتماعی، مالی و امنیتی را برای کشور در پی خواهد داشت. به هر روی وقتی از پیری جمعیت صحبت می کنیم بعضی از جریانات این مسئله را خیلی ساده فرض می نمایند، ولی واقعاً کشور های توسعه یافته مثل ژاپن و آلمان هم در حال حاضر که درگیر پیری جمعیت هستند این مسئله برای آن ها به یک بحران تبدیل شده است؛ مثلا اگر تنها به بعد امنیتی پیر شدن جمعیت توجه کنیم متوجه خواهیم شد که در بعد روابط بین الملل یکی از مولفه های قدرت کشور ها جمعیت جوان آن ها است به گونه ای که بسیاری از سیاستمداران و اندیشمندان آمریکایی هم به این مسئله واقف هستند و به آن اهمیت می دهند. مثلا در مورد اهمیت جمعیت برژینیسکی معتقد است که برای انهدام و تضعیف ایران باید صبر کنیم و منتظر پیری جمعیت این کشور باشیم.

مهمترین پیامد مالی پیری جمعیت نیز فروپاشی و ورشکستگی صندوق های بازنشستگی است، چون جمعیت پیر هم باید مستمری دریافت کند و هم از طرفی هزینه های درمانی زیادی باید به این اختصاص یابد. به هر روی وقتی تعداد جمعیت پیر زیاد می گردد و ما به ازای آن جمعیت جوان نداشته باشیم که بتوانند بودجه های صندوق های بازنشستگی را تامین نمایند ما با یک بحران روبرو خواهیم شد.

در حوزه جمعیت یک مولف این است که به ازای افراد بازنشسته باید نیروی کار جوان مهیا باشد، ولی توجه به اینکه در 30 سال آینده مسئله پیری جمعیت ما را با کمبود نیروی کار روبرو خواهد نمود این پدیده موجب شکاف نسلی و کاهش توان و ظرفیت خانواده برای حمایت و نگهداری از کارمندان خواهد شد. معتقدم با ادامه این فرایند در کشور از یک سو با تعداد زیادی سالمند روبرو خواهیم شد و از سوی دیگر سالمندان حقوق و یا فرزندی نخواهند داشت که از آن ها حمایت نمایند.

مسائل زنان در بحث سیاستگذاری های جمعیتی یکی از مهم ترین مسائل به حساب می آیند؛ مثلاً وظیفه باروری و تربیت فرزندان را زنان به دوش می کشند، اما یک مسئله مهم که در سیاستگذاری ها اصلاً به آن توجه نمی گردد مسئله حمایت از مادران شاغل است؛ مثلا با وجود اینکه مرخصی زایمان زنان شاغل 9 ماه مشخص شده، اما هر سازمان و نهادی به صورت سلیقه ای با این قانون برخورد می نماید به گونه ای که بعضی سازمان ها مرخصی را به طور کامل اختصاص نمی دهند، بعضی ها مرخصی بدون حقوق میدهند و یا بعضی ها نیز تهدید به اخراج می نمایند؛ با این وجود وقتی یک زن از ثبات فعالیت اجتماعی خود مطمئن نیست چطور می تواند مادر گردد و این یک مسئله مهمی است که با مسئله جمعیت پیوند می خورد. از سوی دیگر مسئله مهد های کودک مطرح است به گونه ای که مثلا خیلی از دانشگاه های عظیم مانند دانشگاه تهران مهد کودک ندارند و این یک ضعف در قانونگذاری است، چون نگهداری فرزند برای مادرانی که دانشجو و استاد دانشگاه هستند سخت می گردد. به هر روی دولت باید حمایت از مادران شاغل را در دستور کار قرار دهد، ولی تا به امروز از طرف معاونت زنان ریاست جمهوری هیچ اقدامی در این راستا صورت نگرفته است.

سبزوار: سبزوار: با مجله خبری تحلیلی سبزوار بروز باشید

طفره: طفره: تارنمای خبری تحلیلی