یک نیمروز درنعلبندان - کنفرانس هکا

خبرنگاران: در این استان سرسبز و در میان شهرهای زیبای آن، قدمت شهر گرگان به هزاره ششم پیش از میلاد می رسد. این شهر کهن که در اوستا، نهمین سرزمین مقدس اهورامزدا ذکر شده است، در سال های دور، استرآباد نامیده می شد و محله های قدیم آن از قبیل سرچشمه و نعلبندان و شیرکش، همچنان یادآور گذشته پرشکوه گرگان است.

گرگان، سرزمین سقف های سفالی و پنجره های ارسی است و بافت تاریخی آن، اولین و قدیمی ترین بافت ثبت شده کشورمان به شمار می رود.

به باور پژوهشگران، واژه استرآباد از دو لفظ استر و آباد ترکیب شده و استر در زبان های ایرانی به معنای ستاره و آباد به معنای عمارت است. در زمان زرتشت، ایرانیان قدیم، این شهر را بنا نهادند و آن را استرآباد نامیدند. شهر گرگان در واقع، 6 محله بزرگ به نام های سرپیر، دربنو، سرچشمه، میخچه گران، نعلبندان و سبزه مشهد داشت که هر کدام از این محله ها نیز دارای چندین محله فرعی بوده اند. این 6 محله و محلات فرعی، هنوز هم به همان نام قدیم خوانده می شوند.

جرجان، اما پاره ای از گرگان قدیم به شمار می رفت که بعدها با یورش مغول ها، به ویرانی کشیده شد. این شهر که محل آمد و شد ادبا و فضلای ایران زمین بوده، در پناه دیواری به درازی 200 کیلومتر، سال های طولانی مقابل اقوام مهاجم می ایستاده است. جرجان در کنار میل بالابلند قابوس و امامزاده یحییع، روزگاری یکی از شهرهای مهم ایران بود، اما افول این شهر افسانه ای، فرصتی برای شهر گرگان شد تا جای خالی اش را پر کند.

• در پی مار سرخ گرگان: شاید باور این که ایرانیان کهن، روزگاری دیوارهایی بسیار بلند و طویل ساخته اند تا بتوانند این سرزمین را از هجوم دشمنان خارجی محافظت نمایند، برای بعضی از ما سخت باشد، اما حقیقت این است که به جای مانده دیواری طویل در شمال ایران به نام قزل آلان معروف به مارسرخ وجود دارد که گفته می شود طول آن به 200 کیلومتر می رسیده و با دو و نیم متر ارتفاع و ده متر پهنا، شهر گرگان را محصور نموده و در برگرفته بود. معلوم نیست این دیوار را چه کسی ساخته است، اما قرار بوده شهر جرجان را نیز از حملات قبایل شمالی حفظ کند. این دیوار یا همان سد دفاعی گرگان، از ناحیه گمیشان گنبد کاووس شروع می شده و تا کوه های گلی داغ ادامه داشته است. برترین محل برای تماشا به جامانده این مار سرخ، جاده گنبد - کلاله در مسیر روستای آق آباد است.

در مسیر این دیوار و استحکامات آن، بیش از 30 دژ دفاعی ساخته شده بود که به محل استقرار سربازان ایرانی اختصاص داشت. کانال آب مورد احتیاج این دژها به عمق بیش از 6 متر، در سراسر دیوار امتداد داشته و آب را به نقاط مختلف آن می رسانده است.

• از محله سرچشمه تا نعلبندان: سکه هایی که اوایل دوران اسلامی در گرگان ضرب می شدند، نام دار المومنین را بر خود داشتند. آمد و رفت مداوم سادات سبزجامه، شهر گرگان را دارالمؤمنین ایران تبدیل نموده بود. یکی از این سادات، اسحاق بن موسی بن جعفر(ع) است که در طلب برادرش امام رضا(ع)، به گرگان آمد و در این شهر ماندگار شد و در همین شهر نیز جان سپرد. بدین ترتیب، شاید بسیاری از ما اطلاع نداشته باشیم که در شهر گرگان، یکی از برادران امام رضا(ع) به خاک سپرده شده و به روایتی، این محل را شاهچراغ گرگان نامیده اند.
• در مرقد امامزاده نور: آرامگاه اسحاق بن موسى بن جعفر(ع ) معروف به مشهد نور، از بناهای دوره سلجوقى در شهرستان گرگان است . این بنا در مرکز شهر گرگان ، درگذر سرچشمه منشعب از محله سبزه مشهد واقع شده است. به استناد کتیبه حک شده بر چارچوب در قدیمى ساختمان ، آن را مربوط به سده 9 ه.ق می دانند، اما با توجه به تاریخ 525 ه.ق که بر صندوق چوبى مرقد امامزاده حک شده است، به نظر مى رسد که بنای آن، در این تاریخ ساخته شده باشد. این بنا که به شکل کثیرالاضلاع و 12 ضلعی ساخته شده، دارای محراب گچبری، دو لنگه در قدیمی و صندوق چوبی نفیسی است که روی مرقد واقع شده است. سطح مرقد که در داخل صندوق چوبی واقع شده است، از گچ است و روی چهار بدنه آن آیاتی از کلام الله مجید به خط کوفی حک شده است. برای زیات مرقد آجری آن حضرت، باید تا محله نعلبندان گرگان رفت و سراغ امامزاده نور را گرفت و از کادربندی های هندسی دقیق طاق ها گرفته تا کتیبه های خاکی رنگ کوفی.
• شگفتی های مسجد جامع گرگان: در همسایگی امامزاده نور، مسجد کهن جمعه گرگان را می توان دید که سابقه ساختش به عهد سلجوقی برمی شود. با توجه به وجود مناره آجری دوره سلجوقی، بنای اولیه مسجد نیز به همان دوره تعلق دارد و در دوره های بعدی، به طورگسترده ای باز سازی، تعمیر و تزئین شده است. در حال حاضر به غیر از مناره، اثر دیگری از بنای اولیه مسجد بر جای نمانده است. بیشتر بازسازی ها در دوره تیموری، صفوی و دوره حاضر اجرا شده است.

بنای مسجد با طرح مربع مستطیل، وسعتی حدود 1600 متر مربع را در بر می گیرد و شامل صحن وسیع مستطیل شکل، ایوان های شرقی و غربی، شبستان های چهارگوشه، ورودی های شمالی و جنوبی، مناره دوره سلجوقی وکتیبه ها و سنگ نوشته های تاریخی است. مناره آجری بنا با طرح استوانه ای تزئین شده و قابل مقایسه با دیگر مناره های دوره سلجوقی است.

از آثار نفیس و تاریخی مسجد جمعه می توان به در و منبر چوبی منبت کاری شده و فرامین و سنگ نوشته های پادشاهان صفوی و افشاریه اشاره نمود. منبر نفیس و تاریخی مسجد نیز دارای کتیبه هایی است که بر اساس متن آنها، این مسجد و منبر آن، یک بار در سال 895 ه. ق در زمان پادشاه تعیین الدین ابوالقاسم بابر حاکم هرات و بار د یگر در سال 1018 ه. ق در زمان شاه عباس اول و انتها در سال 1157 ه. ق در زمان نادر شاه افشار تعمیر و باز سازی شده است.

تکایای چوبی محله نعلبندان نیز از دیگر تماشای های این محله است، تکایایی که اگرچه حالا گرفتار سکوت روزهای کهنسالی است، اما زمانی جمعیت مشتاق فراوانی را پناه می دادند تا به تماشای تعزیه و عزاداری بنشینند. خانه های تاریخی باقری و شیرنگی هم می تواند از دیگر کشفیات این پیاده روی لذت بخش باشد.

• یک نیمروز در نعلبندان: راسته بازار نعلبندان گرگان را ندیده، این محله را ترک نکنید که در گوشه و کنار حجره هایش به جز تاریخ، می شود سوغاتی های مناسب و مقرون به صرفه قیمت هم پیدا کرد.

بازار قدیمى گرگان با سبک معمارى خاص و راسته هایش، یکى از زیباترین بازارهاى شمال ایران به شمار میرود. بازار نعلبندان، یکى از مراکز مهم عرضه انواع محصولات بومى و غیربومى است و صنایع دستى آن، به خصوص دستبافت هاى ترکمنى اش، بسیار معروف است.

در بخشی از محدوده بازار روز فعلی تا سقاخانه حضرت عباس (ع)، راسته های مختلف بازار کهنه گرگان قرار داشت که بیشتر آنها از بین رفته است و اکنون غیر از راسته چلنگران و آهنگران، راسته دیگری مشاهده نمی شود، اما اگر سری به این بازار بزنید، می بینید که بعضی از راسته های بازار قدیمی گرگان نیز مثل بازار یزد و کاشان، سرپوشیده بود ه اند. در گذشته، بازار گرگان قلب تپنده شهر بود. به همین علت، در محدوده آن چندین کاروانسرا همراه با مدرسه و حمام و سقاخانه هم ساخته شده بود که با گذشت زمان فقط اسمی از آنها به جا مانده است.

اسناد تاریخی و سفرنامه های جهانگردانی همانند رابینو که به منطقه استرآباد قدیم و گرگان فعلی سفر نموده اند، نشان می دهد غیر از بازار سنتی این شهر، بازارهای مختلفی هم در این منطقه وجود داشته است. قدمت بازارهای استرآباد به دوره هخامنشی باز می شود که بیشتر در استان هیرکان قرار داشته اند.

• در مسیر قلاشی در النگ دره: اگر دوست دارید در انتهای گردش در بافت قدیمی گرگان، جنگل زیبای این شهر را هم ببینید و جنگل نوردی لذت بخشی داشته باشید، پارک جنگلی اَلَنگ دره را به شما پیشنهاد می کنیم که آدرس دقیق آن 5 کیلومتری جنوب غرب گرگان است،جنگلی که یکی از هفت منطقه نمونه گردشگری به شمار می آید و 185 هکتار هم وسعت دارد.

النگ دره که دمایی حدود 10 درجه پایین تر از شهر گرگان دارد، با جاده آسفالته اش، محلی برای وقت گذرانی آخر هفته بومیان و مسافران است. اگرچه سه چشمه آب با کیفیت بسیار بالا در این منطقه وجود دارد، اما آنچه منظره منحصر به فردی را پیش چشم تان قرار می دهد، رودخانه قلاشی است که مسیر خود را از جنوب النگ دره شروع نموده و تا شمال آن امتداد دارد. النگ دره برای آنهایی که می خواهند در آنجا اتراق نمایند، از امکاناتی همانند سرویس های بهداشتی، عبادتگاه، پارک کودک، زمین ورزش، پارکینگ و کمپینگ برخوردار است.