چگونه بفهمیم حیوانات چه احساساتی دارند؟ - کنفرانس هکا

به گزارش خبرنگاران، بسیاری از ما فکر می کنیم که قادر به تشخیص بعضی از احساساتی هستیم که حیوانات تجربه می نمایند. برای مثال، وقتی یک سگ به طور مرتب پارس می نماید، می گویم که فرد غریبه ای را در حریم خود و احساس خطر یا تهدید نموده است. وقتی گربه ای بی محلی می نماید، می گوییم که حوصله بازی کردن ندارد و یا از فرد مورد نظر خوشش نیامده و بسیاری از رفتار های مختلف جانوران اطراف ما که معتقدیم آن ها را درک می کنیم. برای این کار ما از تجربیات زیسته خود استفاده می کنیم و با تخیلات خود شکاف ها را پر می کنیم تا حیواناتی را که با آن ها روبرو می شویم بهتر درک کنیم و با آن ها ارتباط برقرار کنیم.

اما حالا دانشمندان می گویند که اغلب این فرضیه های ما اشتباه است. به عنوان مثال یک اسب بازی را در نظر بگیرید؛ بسیاری از مردم تصور می نمایند که این حیوانات عضلانی و باشکوه فقط برای تفریح مورد استفاده قرار می گیرند و این تنها لذتی است که آن ها می برند. اما واقعیت این است که اسب ها در طبیعت به ندرت به چنین بازی و دویدن های می پردازند. مارتین هاوسبرگر، جانورشناس CNRS در دانشگاه رن فرانسه، می گوید وقتی می بینیم آن ها در اسارت پُر جنب و جوش و دائم الحرکت هستند، لزوماً نشانه لذت بردن آن ها از این شرایط نیست.

هاوسبرگر می گوید: اغلب افراد تصور می نمایند که اسب های پرورش یافته در اسارت برای رهایی از استرس، بازی و دوندگی می نمایند، اما اگرچه این امر ممکن است آن ها را شادتر نشان دهد، اما واقعیت این است که حیواناتی که همواره احساس خوبی دارند برای رهایی از استرس نیازی به چنین بازی هایی ندارند. بر همین اساس، جانورشناسان در حال برداشتن گام های مهمی در درک این موضوع هستند که چگونه موجوداتی که سیاره مان را با آن ها به شریک هستیم، دنیا را تجربه می نمایند.

جورجیا میسون، زیست شناس رفتاری و دانشمند رفاه حیوانات در دانشگاه گولف کانادا شرح می دهد: در یکی دو دهه اخیر، مردم از نظر مطالعه حالات عاطفی حیوانات، جسورتر و خلاق تر شده اند. آن ها در میان طیف گسترده ای از رفتار های حیوانات پاسخ های قابل تاملی پیدا می نمایند و آن را با مطالعات علمی مطابقت می دهند. به عنوان مثال، آنالیز های علمی نشان می دهد که گرفتن موش از دم، جانور را ناراحت و عصبی می نماید. اختاپوس ها و ماهی ها درد را احساس می نمایند و شکر زیاد بر خلق و خوی زنبور ها اثر می گذارد.

چنین یافته هایی می تواند تغییراتی را در نحوه رفتار ما با حیوانات تحت مراقبت ایجاد کند. یک آنالیز علمی گسترده که در نوامبر 2021 به وسیله دانشگاه لندن منتشر شد، به این نتیجه رسید که بعضی از بی مهرگان مانند خرچنگ ها و اختاپوس ها قادر به تجربه های فکری مانند درد و رنج هستند. در واقع، نتایج این پژوهش نشان می داد که حمایت از قوانین رفاه حیوانات باید شامل این موجودات نیز گردد؛ بنابراین یکی از نتایج احتمالی این مطالعه ممکن است به روزرسانی های قانون رفاه حیوانات در بریتانیا باشد که جوشاندن زنده خرچنگ ها را غیرقانونی کند و به روش های سریع تر و کمتر دردناک تر برای کشتن این حیوانات تغییر کند.

شارلوت برن، دانشمند رفاه حیوانات در کالج سلطنتی دامپزشکی هاتفیلد انگلستان و نویسنده مطالعه سال 2021، می گوید با این حال، مطالعه تجربه های حسی حیوانات یک چالش بزرگ است. او می گوید که محققان می توانند بر اساس سرنخ های قابل مشاهده از فیزیولوژی یا رفتار، استنباط های علمی درباره احساس یک حیوان داشته باشند، اما احساسات فکری هستند. اخیراً هاوسبرگر و همکارانش با استفاده از امواج مغزی، معیار دقیق و مستقیم تری را برای آنالیز اسب ها در نظر گرفته اند که با استفاده از الکتروانسفالوگرافی یا EEG جمع آوری می شوند. EEG می تواند به ارزیابی الگو های خواب یا تشخیص بیماری هایی مانند صرع، سکته مغزی یا آسیب سر یاری کند و محققان اکنون فکر می نمایند انواع خاصی از امواج مغزی می توانند افسردگی را نیز نشان دهند.

محققان از EEG برای سنجش رفاه 18 اسبی که این دستگاه را برای شش رصد 10 دقیقه ای حمل می کردند، استفاده کردند. نتایج که در مارس 2021 در Applied Animal Behavior Science منتشر شد، تصویری از زندگی مخفی اسب ها ارائه می دهد. اسب هایی که با گله خود در فضای باز پرسه می زدند و به میل خود چرا می کردند (اسب های آزاد)، امواج مغزی بیشتری به نام امواج تتا داشتند که دامنه بالایی دارند و به آرامی حرکت می نمایند. در انسان تصور می گردد که امواج تتا منعکس نماینده آرامش و رفاه هستند. در مقابل، حیواناتی که در غرفه های انفرادی با تماس کمی با اسب های دیگر زندگی می کردند، امواج مغزی گامای بیشتری داشتند که سریع ترین امواج مغزی بود. این امواج با اضطراب و استرس مرتبط است.

میسون می گوید: مطالعات رفاه حیوانات فرض می نماید که حیوانات حساس هستند، زیرا اگر اینطور نبودند، صحبت در خصوص رفاه آن ها منطقی نبود. او خاطرنشان می نماید: اما هیچ یک از معیار هایی که ما استفاده می کنیم نمی تواند این فرض را ارزیابی یا آنالیز کند، زیرا ما هنوز نمی دانیم چگونه احساسات این جاندران را درک کنیم.

در جستجوی یک زندگی عاطفی

میسون معتقد است که بعضی از تجربیات حسی حیوانات احتمالاً مربوط به گونه های خاص است. برای مثال، برای حیوانات گروهی مانند گوسفند، میسون می گوید: ایزوله شدن احتمالاً باعث ایجاد نوعی وحشت در آن ها می گردد که انسان ممکن است متوجه آن نگردد. یا برای موجوداتی مانند کبوتر های خانگی که می توانند میدان های مغناطیسی را حس نمایند، قرار گرفتن در یک میدان مغناطیسی قوی ممکن است بسیار ناراحت نماینده باشد، به نحوی که ما اغلب تصور درستی از آن نداریم. با این همه موضوع فقط بر سر عوامل استرس زا نیست و احساسات دیگری همانند کسالت نیز وجود دارد. میسون و همکارانش استدلال کردند که یک حیوان افسرده علاقه خود را به محیط اطراف خود از دست می دهد، اما یک حیوان بی حوصله ممکن است به محرک های منفی و مثبت کشیده گردد، فقط برای اینکه از یکنواختی خلاص گردد.

درد نیز به وسیله بسیاری از حیوانات تجربه می گردد. متیو لیچ، دانشمند رفتاری و رفاهی دانشگاه نیوکاسل در انگلستان، می گوید که درد دو جزء دارد. یکی مؤلفه فیزیکی است، که صرفاً شامل فعال شدن گیرنده های حسی، شلیک سلول های عصبی یا سایر ویژگی های فیزیولوژیکی است. مؤلفه دیگر عاطفی است که میزان گیری آن دشوارتر است، زیرا در رفتار های پیچیده تر ظاهر می گردد. به عنوان مثال، موش ها که دمای محیط را تا 10 درجه سانتی گراد بالاتر از بیشتر آزمایشگاه های تحقیقاتی دوست دارند، لانه های پیچیده ای در قفس خود می سازند که به آن ها در تنظیم دمای بدن یاری می نماید، اما هنگامی که حیوانات در درد یا پریشانی هستند، توانایی های لانه سازی آن ها از بین می رود.

لیچ می گوید که حالات صورت روش مستقیم تری برای ارزیابی درد یا انواع دیگر ناراحتی در حیوانات است. تیم آزمایشگاهی او و همکارانش طیف وسیعی از حالت ها را در بیش از ده گونه، از موش گرفته تا اسب، شناسایی نموده اند. لیچ می گوید با کمتر از 30 دقیقه آموزش، افراد می توانند یاد بگیرند که به دقت چهره حیوانات را نگاه نموده و حالت های موجود در پس آن را شناسایی نمایند. محققان با استفاده از الگوریتم های هوش مصنوعی برای اسکن فیلم های صورت موش، طیف وسیعی از احساسات - لذت، انزجار، ترس - را شناسایی نموده اند که در شیب گوش ها یا پیچ شدن بینی رمزگذاری شده اند. لیچ می گوید: ما هنوز در مراحل ابتدایی درک حالات چهره حیوانات هستیم.

یک دغدغه اخلاقی

درک احساسات حیوانات فقط به این خاطر نیست تا شناخت بهتری از آن ها داشته باشیم، بلکه این موضوعی اخلاقی است، زیرا اگر آن ها نیز احساساتی همانند درد، رنج، ترس، غمگینی و غیر را مثل ما تجربه می نمایند، باید در رفتار خود نسبت به آن ها تجدید نظر کنیم. اینکه با استفاده از شرطی کردن حیوانات خود را وادار به انجام کار هایی بکنیم که ما دوست داریم و سپس تصور کنیم که برای خود آن ها هم بهتر است، نباید توهمی همانند انجام رفتار های متعارف را در فکر ما ایجاد کند. هیچ حیوانی دوست ندارد لباس بپوشد، حرکات نمایشی انجام دهد و یا در بازی های ما شرکت کند چرا که دنیای طبیعی او برایش از هر چیزی لذت بخش تر است.

هنوز درک ما از احساساتی که حیوانات اطراف ما از خود نشان می دهند بسیار ناچیز است، اما داده های علمی ثابت می نماید که حتی دورترین حیوانات از گونه ما همانند ماهی ها و اختاپوس ها هم احساسات خود را بروز می دهند. پس همواره این دغدغه اخلاقی را باید در نظر گرفت که با تمام توان سعی در درک این احساسات به وسیله طبیعت حیوانات و نه طبیعت خودمان بکینم. وقتی حیوانی را در خانه نگهداری می کنیم، مسئولیت یک جاندار را برعهده گرفته ایم که آن هم مثل ما احساسات دارد، پس تا زمانی که یافته های علمی در این خصوص منتشر شوند، باید بدانیم که بعضی از رفتار های ما در قبال این جانداران ممکن است برای آن ها ناراحت نماینده، خسته نماینده، غمگین نماینده و حتی دردآور باشد.

منبع: sciencenews

نوشته: مصطفی جرفی-خبرنگاران