شگفتی های عجیبی را میتوان در شهرستان خاتم استان یزد مشاهده کرد - کنفرانس هکا

بازدید از منطقه های با جاذبه های فرهنگی، تاریخی و طبیعی ایران هیچ گاه تمام شدنی نیست و اگر تنها قدری اهل گردش و سفر و به ویژه در ایام نوروز باشید، این جاذبه ها بیشتر خودنمایی می نماید. این که تنها به علت یک جنگل سرسبز و در ساحل آرامش وجود دارد شکی نیست اما زمانی این زیبایی ها بیشتر به چشم می آید که بتوان در دل کویر هم آب و درخت و سرسبزی را دید.

این منطقه ها به ویژه با جاذبه های تاریخی هم همراه است و مردمی مهمان نواز و خونگرم پذیرای مسافران هستند که تنها همین خوشرویی و خوش برخوردی می تواند هر خستگی و ناراحتی را از تن بزداید.

گزارش پیش رو به یکی از منطقه ها بکر ایران تعلق دارد که درست در مرکز کشور در میان دو راه ترانزیتی مهم و حیاتی یعنی تهران به بندرعباس و تهران به بوشهر واقع شده و به غیر از رانندگان خودروهای سنگین و اهالی همان منطقه کمتر کسی از آن عبور می نمایند.

اینجا مروست و هرات در استان یزد با فرهنگ و لهجه ای است که میراثی از سه استان یزد، کرمان و فارس دارد و شاید به درستی مصداق شاخص شعر استاد شهریار است که گفت: آنچه خوبان همه دارند تو یکجا داری. خاصه آن که بدانید این منطقه قطب کشاورزی استان یزد و با منابع آبی فراوان است که شاید نظیرش را کمتر در جایی دیده باشید.

مروست که به شهر قلعه های باستانی هم معروفیت دارد ، در مرکز بخش مروست شهرستان خاتم استان یزد واقع شده است.

براساس مقاله شگفتی های عجیبی را میتوان در شهرستان خاتم استان یزد مشاهده کرد، باید بدانید که در سال 1359 با تصویب مجلس شورای اسلامی و شهرستان شدن مهریز یزد به همراه هرات و چند روستا از استان فارس و شهرستان شهر بابک در استان کرمان، جدا و به شهرستان مهریز پیوستند.

بخش مروست از غرب با شهرستان سرچهان و بوانات استان فارس و از شرق به شهرستان شهر بابک استان کرمان و از جنوب به بخش پشتکوه شهرستان نی ریز همسایه است.

برای رفتن به شهرستان خاتم که دو شهر مروست و هرات از شهرهای مهم آن هستند، چند راه وجود دارد. راه اصلی از مسیر یزد به کرمان است که با جدا شدن این راه بعد از مهریز به سمت غرب و با طی مسافتی نزدیک به 180 کیلومتر به شهر مروست می رسد.

در بخش هایی از این مسیر با چنان جاذبه های طبیعی روبرو می شوید که شاید با موقعیت قبلی آن که کویر یزد هم هست، چندان ارتباطی نداشته باشد، زیرا با کوهستانی شدن جاده و عبور از دل کوههای مرکزی و به ویژه کوهستان بزرگ و بلند مرتبه شیر کوه به منطقه ها ییلاقی استان یزد برخورد می کنید که تنگ چنار و نیر نخستین مکان آن است.

کوهستانی عجیب با قلل مرتفع بالای 4 هزار متری که با بارشهای سال جاری سفیدپوش هم شده و با بارش باران سرسبزی زیبایی هم به این منطقه ها داده است. این منطقه کوهستانی، مرتفع در مسیر که دارای صخره های بلند مرتبه و زیبایی هم بوده مامن اصلی حیات وحش با جاندارانی چون کل و بز عقاب طلایی، گرگ و...است و تپه های اطرافش هم زیستگاه قوچ و میش و یوز معروف آسیایی که در منطقه حفاظت شده کالمند قرار داشته و تنها مکان زندگی اش ایران است.

بعد از نیر و عبور از گردنه چاه زرد اولین تابلویی که نظر هر بیننده ای را به خود جلب می نماید مربوط به منطقه حفاظت شده تکثیر گور ایرانی است که جزو چند جانور اندمیک ایران یعنی گوزن زرد، گاندو (تمساح پوزه کوتاه ایرانی)، زاغ بور و هوبره است.

طبیعت منطقه شهرستان خاتم به گونه ای است که همه شیب منطقه شیرکوه به سمت آنجاست و همین امر موجب شده تا تمام روان آب های سطحی به طبیعت مروست و هرات سرازیر شده و تالاب های فصلی هم ایجاد کند که پرندگان آبزی و کنار آبزی زیادی را به خود جلب کند.

در کتاب نزهت القلوب اثر حمدالله مستوفی می خوانیم: هرات و مروست شهری است کوچک و غله و بوم و میوه روی و هوای معتدل و آب روان دارد و مروست دیهی (دهی) است بزرگ و همان صفات دارد.

این شرح و تفسیر نشان می دهد که منطقه هرات از شرایط مناسبی به لحاظ اقلیمی برخوردار بوده است.

به سبب موقعیت جغرافیایی منطقه و جمع شدن آبهای سطحی طی میلیون ها سال در آن، اقلیم منطقه هم مجذوب کنندهیت های زیادی یافته است. چنانچه در استان یزد که به بیشتر تداعی نماینده یک منطقه کویری است تماشا جنگل از نوع زاگرسی می تواند بسیار جالب توجه باشد.

به طور مثال جنگل باغ شادی در هرات که از جنگلهای منطقه زاگرسی بوده و بسیار منحصر بفرد و شامل گونه هایی از جنگل های چنار ناز، درختان پسته وحشی (بنه) بادام کوهی و کیکوم بوده و بخش های گسترده ای از شهرستان خاتم در هرات و مروست را شامل می شود، نمونه ای از این زیبایی حیرت انگیز است.

این جنگل ها هم زیر نظر اداره محیط زیست واقع شده است و محل نگهداری گوزن زرد آسیایی است. وجود کانال آب بسیار زیبا که از میان شهر هرات عبور می نماید مجذوب کنندهیت دو چندانی به این شهر داده است.

آنگونه که اشاره شد، پوشش گیاهی این منطقه شامل جنگل بنه، بادام کوهی، درمنه و غیره و پرندگانی خاص در منطقه ها بیابانی است. در منطقه هرات که جایی در مرز استان یزد و کرمان هست، چاه های آب آرتیزین وجود دارد که آب به صورت خودجوش از آنها فوران می نمایند و تالابی را برای پرندگان ایجاد نموده که در جای خود بسیار مجذوب کننده و تماشای است. روستاهای کرخنگان، سرچشمه هرات، چشمه مسیح از آثار طبیعی این شهرستان است.

قلعه های باستانی این شهرستان و به ویژه در شهر مروست هم بسیار تماشای است. به خصوص آن که بدانید قدمت آنها به دوران قبل از اسلام باز می شود. قلعه مروست با ساختاری از مصالح خشت و گل و بکارگیری آجر در سردر آن بر بالای بلندی و مشرف به شهر مروست واقع شده است. این قلعه دارای سه برج مدور در سه گوشه آن است. در قسمت ضلع جنوب غربی قلعه بجای برج، سر در ورودی قلعه قرار گرفته است.

از آثار کشف شده در این قلعه تاریخی میتوان به وجود خشتهای 40* 50 دارای علامت، آجرهای نقش دار، پی سوز و غیره اشاره نمود که آثار مانده از دوران های اشکانی، ایلخانی و صفویه است. سردر قلعه در دو طبقه بنا شده است که سقف طبقه اول به طور کامل فرو ریخته است و فقط پایه های آن بجا مانده است. قرار گرفتن بر بلندی و اشراف آن به شهر و جاذبه و نمای آن از دوردست و به هنگام ورود به مروست از خصوصیات شاخص این بنا محسوب می شود.

برج علی آباد هم که به جا مانده از قلعه علی آباد است، از دیگر قلعه های این شهرستان است. خوشبختانه هنوز تزئینات گچی پیش بخاری و طاقچه های فضای جنب برج به خوبی تعیین است. این برج تاریخی مربوط به دوره افشاریه و زندیه بوده و به لحاظ معماری دارای ارزش زیادی است.

قلعه ملکی هرات هم از قلعه های تاریخی سالم استان یزد و مربوط به دوره افشاریه، زندیه و قاجار است. این قلعه در مجاورت مظهر قناتی به همین نام ایجاد شده و به وسیله ورثه یکی از خوانین شهرستان خاتم بنام ابوالفتح خان محمودی نژاد به میراث فرهنگی واگذار شده و برنامه میراث فرهنگی تبدیل آن به مجموعه فرهنگی و موزه است.

قلعه ملکی با وسعتی معادل یک و نیم هکتار شامل برج و بارو، هشتی ورودی، شاه نشین، فضاهای مسکونی رعایا است. بعلاوه این قلعه دارای سیلوی نگهداری غلات به صورت عمومی و خصوصی است. به این معنا که در هر فضای مسکونی سیلویی هم موجود بوده و فضاهای مخصوص نگهداری احشام به صورت روباز و سرپوشیده هم موجود است.

قلعه مبارکه واقع در روستای مبارکه در فاصله 5 کیلومتری شهر مروست هم از دیگر قلاع تاریخی این شهرستان است.

بقعه شیخ عبدالله مروست (دوره صفویه)، خانه وقفی و خانه دکتر صالحی نماد خانه باغ های هرات هم از دیگر جاذبه های تاریخی و فرهنگی شهرستان خاتم است.

بطور کلی مروست دارای 3 بافت ارزشمند تاریخی شامل موارد ذیل است:

1. بافت تاریخی فرهنگی مروست
2. بافت تاریخی و فرهنگی ترکان
3. بافت تاریخی و فرهنگی هرابرجان

از دیگر منطقه ها مجذوب کننده این منطقه هم میتوان به روستاهای کرخنگان و چنارناز که در منطقه ها خوش آب و هوای کوهستانی منطقه واقع شده و دارای منظره فوق العاده زیبایی برای گردشگران داخلی و خارجی است، اشاره نمود.

وجود تک بناهای ارزشمند تاریخی در شهرستان من جمله کاروانسرای شعبه، آرامگاه شریف السادات، استودان کرخنگان و خانه باغ های بسیار زیبای تاریخی در شهر مروست و روستاهای ترکان و هرابرجان بعلاوه تعداد زیادی برج و بارو، حمام، تپه دهل زنان (کوه غرغرو)، آسیاب آبی، باغستان مروست و دریاچه نمک، کوه دهار که مرتفع ترین کوه استان پس از شیرکوه در منطقه چنار ناز و وجود غارهایی مانند غار خانه خدا، لی تاریک، بابا زاهد، چشمه کر و چنار 2500 ساله کرخنگان و کوچه باغ های روستای چنار ناز در دهستان ایثار مروست از تماشای های مهم این ناحیه بکر و دست نخورده ایران است.

اگر علاقمند به تماشا دشت شگفت انگیز ریواس و گلهای ارسلان هستید، بهتر است فرصت را از دست ندهید و در چند روز به جامانده تعطیلات نوروز که با بارشهای بهاری خوبی همراه بوده، از این زمان برترین بهره را ببرید.

به یقین، زمانی که از نزدیک شگفتی های منطقه ها جنوبی و مرکزی را ببینید، در می یابید که ایران تنها سه استان شمالی نیست و هر جایی از ایران دارای شگفتی های خاص خودش است.

نویسنده: امیرحسین غلام زاده نطنزی