شناخت علائم کم آبی - کنفرانس هکا

مترجم: رزیتا ملکی زاده

منبع:راسخون

دهیدراسیون (Dehydration) یا کم شدن آب بدن مرحله ای است که در آن بدن دچار کمبود آب و انواع نمک می شود. شناخت علائم کم شدن آب بدن در مراحل اولیه به منظور جلوگیری از عوارض بیشتر، حیاتی است...

دهیدراسیون به طور ساده کمبود آب و الکترولیت به اندازه کافی را گویند. الکترولیتها، نمک هایی هستند که بدن در فعالیتهای عمده سلولی، خصوصاً در سلول های عضلات و سلول های خونی از آنها استفاده می کند. از آنجا که 70% از وزن بدن ما را آب تشکیل می دهد، کم شدن آب بدن می تواند عواقب جد و خطرناکی بر سلامت فرد داشته باشد. چنانچه اقدامات درمانی در این خصوص اتخاذ نشود، شرایط تهدید کننده حیات می توانند در بعضی موارد بوجود آیند. کم شدن آب بدن هنگامی رخ می دهد که دفع آب بیشتر از دریافت آن باشد. از دست دادن آب می تواند در حین تنفس، عرق کردن، و یا ادرار اتفاق افتد. به منظور جایگزینی آب از دست رفته، مصرف اندازه کافی آب در تمام طول روز دارای اهمیت است.

عوامل مؤثر

علائم کم آبی بدن به چند علت اتفاق می افتند. کم آبی می تواند در طول آب و هوای گرم رخ دهد خصوصاً چنانچه فرد به قدر کافی آب مصرف نکند. از دست دادن مایعات همچنین می تواند به علت انجام بیش از حد ورزش، که ممکن است بدن را بیش از اندازه گرم سازد، اتفاق افتد. مسائل گوارشی همچنین می توانند موجب گردند فرد در معرض کم شدن آب بدن قرار گیرد. به نام مثال، استفراغ که به علت ابتلاء به آنفولانزا، مسمومیت غذایی، پرخوری و غیره رخ می دهد، می تواند به از دست دادن مایعات بدن بیانجامد. احتمال آن وجود دارد که فرد قادر به تحمل مایعاتی نباشد، که برای جایگزینی آب از دست رفته بدن مورد نیاز می باشند. در چنین مواقعی، مداخله پزشکی ممکن است ضرورت پیدا کند.

غیر از استفراغ، اسهال از علل شایع دهیدراتاسیون است. مانند استفراغ، اسهال هم می تواند در اثر عدم پذیرش ماده غذایی خاصی از طریق این سیستم بوجود آید. اسهال همچنین می تواند به علت یا مصرف مواد غذایی آلوده و یا نوشیدن آب آلوده ایجاد شود. با هر مرتبه رفتن به دستشویی، ضرورت دارد که مایعات بدن مجدداً تأمین شوند.

ورزش یکی دیگر از علت های کم شدن آب بدن است. هرگونه ورزش یا تمرینات بدنی که موجب شوند فرد عرق کند، می تواند به از دست دادن آب بدن منجر شود. همراه با انجام تمرینات بدنی، آب و هوای گرم و پوشیدن لباس نامناسب با فصل می توانند همچنین به کم آبی بدن منجر شوند.

علت اصلی کم آبی در افراد مسن به علت بعضی داروهای تجویزی است که نیاز به مصرف دارند. به منظور جلوگیری از این شرایط بایستی مراقبت های لازم انجام شود.

علائم و نشانه ها

علائم و نشانه های این شرایط در بزرگسالان و نوجوانان، سرگیجه، تیره بودن ادرار (به رنگ زردِ نارنجی و خصوصاً با بوی تند و قوی)، خشکی دهان، ضعف، ناتوانی در ادرار کردن، تهوع و استفراغ را شامل می شوند. اِدِم گوده گذار (ورمی که اثر انگشت در اثر فشار در پوست می ماند) نشانه دیگری است که امکان دارد در افراد مسنی که دچار کم آبی بدن شده اند، مشاهده شود. در افرادی که دچار ادم گوده گذار شده اند، تورم به علت تجمع مایع در بافت های بدن مشاهده می شود. هنگامی که فشار به ناحیه متورم اعمال می شود، فرو رفتگی در پوست برجای می گذارد به طوریکه حتی پس از برداشتن فشار از روی آن، این فرورفتگی برای مدتی به همین شکل باقی می ماند.

علائم کم آبی معمولاً به راحتی معین می شوند. این علائم شامل خشکی و چسبندگی دهان، ضعف، خشکی پوستی که معمولاً باید چرب باشد (البته بعضی از افراد به طور معمول پوست خشکی دارند)، افت فشار خون، سردرد، سرگیجه، و غیره می شود. پایین آمدن اندازه ادرار، یبوست، تشنگی شدید، عدم تعرق و تب هم بعضی از علائم دیگر از دست دادن آب بدن می باشند. در مواقعی، گرفتگی عضلانی می تواند به علت کم شدن آب بدن رخ دهد. تپش قلب لزوماً همیشه اشاره به مسائل قلبی ندارد، بلکه می تواند به علت کمبود آب و الکترولیت های بدن باشد. به طور مشابه، ضعف هم به کاهش سطوح آب و الکترولیت ها اشاره دارد.

تشخیص علائم و نشانه های کم آبی در بچه ها و نوزادان بسیار اهمیت دارد، به این علت که این افراد به اندازه کافی بزرگ نیستند که قادر باشند احساس و حال خود را به شما بگویند. گریه بدون اشک، گذشت حداقل سه ساعت بدون خیس کردن پوشک، خشکی دهان و زبان، خستگی عمومی و یا بدخلقی، تب بالا، ادم گوده گذار، گود افتادگی چشم ها، شکم، و یا گونه ها، و غیره، ممکن است نشان دهنده کم آبی در بچه ها باشد.

گزینه های درمانی

پیشگیری بهتر از درمان است. از اینرو، اقدامات لازم به منظور حفظ سطوح آب و الکترولیت های بدن بایستی اتخاذ شوند. نوشیدن جرعه های کوچک آب در فواصل منظم به جلوگیری از کم آبی بدن کمک می کند. نوشیدنی های الکترولیتی ثابت کرده اند که به درمان و همچنین جلوگیری از کم آبی کمک می کنند. نوشیدنی های ورزشی، مانند گتورید (Gatorade) وجود دارند که بایستی قبل، بعد و در طول مسابقات ورزشی در دسترس باشند. بیشتر این نوشیدنی ها همچنین می توانند در طول بیماری به جهت جلوگیری از کم آبی بدن، مورد استفاده قرار گیرند. در صورتی که فرد دچار اسهال و یا استفراغ باشد، می تواند معجونی تهیه شده از مخلوط نصف قاشق چای خوری نمک، یک قاشق چای خوری شکر و آب را در فواصل منظم دریافت نماید. این کار به جلوگیری از کم آبی بدن کمک کرده و همچنین معین شده است که در صورت کم آبی بدن مفید خواهد بود.

بهترین کاری که در این شرایط می توان انجام داد، درخواست فوریتهای پزشکی و یا رساندن آنها به پزشک در اسرع وقت است. در بعضی موارد، تأمین مجدد آب بدن تنها می تواند با مایعات و الکترولیتهای درون وریدی انجام شود. با این حال، دستورالعملی وجود دارد که در دهه 1960 از طریق WHO (سازمان بهداشت جهانی) ارائه شده که به جهت جلوگیری از کم آبی دریافت می شود. این دستورالعمل همچنین می تواند در اختیار کسانی که بسیار بیمار می باشند و متأثر از استفراغ یا اسهال های مکرر می باشند، قرار داده شود. این دستورالعمل با توجه به ذائقه فرد می تواند تغییر کند. تمام مواد اولیه ای که در ادامه اشاره می شود را بایستی با یکدیگر ترکیب کرده تا این معجون حاصل شود.

نمک طعام ـ 3 /4 قاشق چای خوری

بیکینگ پودر ـ 1 قاشق چای خوری

شکر ـ 4 قاشق غذاخوری

آب پرتقال ـ 1 فنجان

آب ـ 1 کوارت یا لیتر

علاوه بر اُ.آر.اِس (ORS)، بسکمک از فروشگاه های مواد غذایی در ایالات متحده وجود دارند، که نوشیدنی های ویژه نوزادان و بچه ها بسیار کوچک که دچار اسهال و استفراغ شده اند را به منظور جلوگیری از کم آبی بدن عرضه می کنند. با این حال، بسکمک از این نوشیدنی های تجاری در غلظت و مواد تشکیل دهنده از یکدیگر متفاوت می باشند، به همین دلیل است که به منظور انتخاب برند و نشان تجاری درست بایستی به پزشک مراجعه نمود.

کم شدن آب بدن یک شرایط قابل پیشگیری است، که می تواند تحت شرایط شدید کشنده باشد. بایستی در تمام اوقات مراقب باشید که از این شرایط از جمله در طول فعالیتهای ورزشی و در طول بیماری جلوگیری نمایید. به منظور اطمینان از دچار نشدن افراد مسن و خردسالان به کم آبی بدن، مراقبتهای ویژه را بایستی به عمل آورد.

منبع: راسخون