ردپای جشن سده را میتوان در شعر شعرای 1100 سال پیش پیدا کرد - کنفرانس هکا

دهم بهمن ماه هر سال روزی است که در آن جشن سده یکی از جشن های باستانی برگزار می گردد. جشنی با هزاران سال قدمت و قدیمی تر از نوروز.

روایت های مختلفی درباره ریشه جشن سده وجود دارد. یکی اینکه می گفتند دهم بهمن روزی بوده که تعداد انسانها روی کره زمین به عدد 100 رسیده است.

دیگری آن است که می گویند دهم بهمن صدمین روز زمستان بوده است. از این جهت که اول آبان ماه را شروع فصل سما و زمستانی شدن آب و هوا می دانسته اند. بعلاوه از روز دهم بهمن تا روز اول بهار هم صد روز مانده است.

این صد روز نه به احتساب روزها و حذف شبها بلکه چون آتش کشف شده است، شبها هم مانند روزها گرم و روشن بوده و روز شمرده میشده است.

پس دهم بهمن را جشن سده نامیده اند. اما بعضی می گویند که سده هیچ ارتباطی با عدد صد ندارد بلکه این واژه اوستایی به معنی طلوع است.

در هر حال جشن سده که جشن پیروزی نور بر تاریخی است با شروع بهار و انتها زمستان جشن گرفته می گردد. این جشن اکنون هم در میان زرتشتیان اهمیت زیادی دارد و جزو جشن های ملی زرتشتیان محسوب می گردد.

به همین علت آتش افروزی نموده و برای آن هیزم های زیادی جمع می نمایند و در یک مکان وسیع آتش می زنند. آنها دور آتش جمع می شوند و شادی می نمایند.

خواندن شعر سده در شاهنامه، پرش از روی آتش، خوردن غذاها و تنقلات مخصوص و پوشیدن لباس های نو و رنگی بخشی از آداب این جشن است.

این جشن مهم در شهرهای یزد و کرمان در سطح گسترده ای برگزار می گردد. این جشن که ریشه در تاریخ و فرهنگ مردم دارد، باعث ایجاد همدلی، اتحاد ملی، تقویت روحیه ملی و حفظ تاریخ ایرانی می گردد.

این رویداد که زمان بزرگداشت آن 10 بهمن هر سال است، در 15 آذر سال 1402 به صورت مشترک به نام ایران و تاجیکستان در شهر کاسان آنالیز و ثبت لیست جهانی یونسکو شد که بیست و چهارمین عنصر میراث ناملموس ایران در این سازمان به شمار می رود.

علیرضا حسن زاده، مدیر پروژه ثبت جهانی سده و رئیس پژوهشکده مردم شناسی در رخداد فرهنگی بزرگداشت ثبت جهانی جشن سده بیان نمود: نخستین چیزی که سده به ما می گوید دعوت به زیست سالاری است. هیچ مدل و الگویی از توسعه در جهان نیست که اگر بر پایه زیست سالاری نباشد به توسعه پایدار ختم گردد.

وی اضافه نمود: آتش همانند آب، خاک و باد نماد روشنایی و پاکی است و باید بیندیشیم به اینکه در سرزمینی که جشن سده در آن برپا می گردد نباید هوا آلوده باشد. نباید مازوت سوزانده گردد، دریاچه ها خشک و رودخانه ها دچار آلودگی صنعتی باشند. ما باید بیندیشیم به اینکه در سرزمینی که نوروز و سده جشن گرفته می گردد مدل توسعه باید مورد بازاندیشی قرار گیرد.

حسن زاده با اشاره به مقوله دعوت به فرهنگ شادمانی اضافه نمود: سده یکی از چشم اندازهای فرهنگ شادمانی در ایران است. به فرهنگ شادمانی در ایران باید بیشتر بها دهیم از منظر گفتمانی در خصوص فرهنگ شادمانی هنوز ابهاماتی در ایران وجود دارد.

باید یک توافق عام بر آمده از تبادل نظر در ایران شکل بگیرد و در این راه وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی و پژوهشگاه نقش کلیدی دارند که در این راستا پیشنهاد تدوین اطلس فرهنگ شادمانی را ارائه داده ایم.

وی با اشاره به مقوله دیپلماسی میراثی اظهار کرد: هر جا می خواهید برای ایجاد ارتباط پل بزنید میراث فرهنگی به یاری شما می آید، برایتان خندق و دیوار نمی کشد، حصارها را بالا نمی برد میراث فرهنگی به سمت تبادل نظر پنجره می گشاید. ما فعالان حوزه علوم میراثی گله مندیم که چرا نباید میراث فرهنگی مبنای یک دیپلماسی قدرتمند به عنوان دیپلماسی میراثی در جهان باشد.

مدیر پروژه ثبت جهانی سده در ادامه با دعوت از سیاستگذاران ایران برای اندیشیدن به سرمایه های فرهنگی این سرزمین گفت: ایران پل اتصال شرق و غرب بوده و فرهنگ ما پلهای زیادی برای اتصال به جهان دارد. ما می توانیم میراث فرهنگی را به پلی برای ارتباط ایران و جهان تبدیل کنیم.

رئیس پژوهشکده مردم شناسی اضافه نمود: آئین های ایرانی در واقع نماد تنوع فرهنگی و همبستگی ملی اند و نمونه آن جشن سده است. از خراسان تا زرتشتیان ایران و…در پرونده سده نیز به حضور کلیمیان، آشوریان، مسیحیان و…اشاره شده تا داوران متوجه شوند که تمام ادیان برای همدیگر ارزش و احترام قائلند.

حسن زاده با اشاره به اینکه جای منشور تنوع فرهنگی و همبستگی ملی در ایران خالی است و این یک حمایت جدی می طلبد، اضافه نمود: این سرزمین دشمنانی دارد که یکپارچگی ایران برای آنها سنگین است باید نشان دهیم که دولت پایدار و هویت ایرانی هر دو به همزیستی و یگانگی اقوام ایرانی اعتقاد دارند.

فرزانه گشتاسپ، دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نیز به جنبه هایی از برگزاری جشن سده اشاره نموده و معتقد است: در ایران همیشه دو جشن با آتش افروزی بزرگ برگزار میشده است که ردپای اسطوره های کهن ایران باستان که به اوستا می رسد را در این جشن ها میتوان یافت.

یکی از آنها سده و دیگری جشنی است که در روز اشتاد ماه آذر به وسیله زرتشتیان برگزار می گردد و در تقویم خودشان همزمان با 25 آذر بوده است. اگر بخواهیم این دو جشن را با یکدیگر مقایسه کنیم به سه وجه مشترک می رسیم که به ما نشان می دهند این دو جشن یک اتفاق هستند.

دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ادامه توضیح داد: جشن سده متعلق به همه ایرانیان است البته شاید بتوان برای زرتشتیان عزیز نقش مراقبی خاصی را متصور شد برای پاسداری از این جشن ولی تمام ایران در آن سهیم هستند و باید تمام جزئیات آئینی جشن سده ثبت و ضبط گردد و بی ربط نیست که این روز تعطیل عمومی اعلام گردد تا همه ایرانیان در برگزاری این جشن سهیم باشند.

افشین نمیرانیان، رئیس انجمن زرتشتیان تهران معتقد است: ما زرتشتی ها مفتخر هستیم به اینکه در طی سده های گذشته پاسبان بسیاری از آئین های کهن کشور بوده ایم، این را وظیفه خود می دانیم و به آن فخر نمی فروشیم، زیرا از ته قلب این کار را انجام داده ایم.

وی با اشاره به ردپای برگزاری جشن سده در 1100 سال پیش در شعر شعرا گفت: متأسفانه برگزاری این مراسم کم کم در برهه ای از تاریخ به فراموشی سپرده شده است. امروز که شاد هستیم از ثبت جهانی جشن سده بنظرم به طور ویژه باید از زرتشتیان کرمان تشکر کنیم، زیرا که همیشه به طور شایسته و متمرکزتر از شهرهایی همانند یزد و تهران این جشن را از سالهای دور برگزار می کردند.