دغدغه های اجتماعی خانم نویسنده، در ستایش 90 سالگی آلیس مونرو - کنفرانس هکا

مشروح متن یادداشت وارده مذکور در ادامه می آید:

آلیس مونرو در مجموعه داستان کوتاه دره اتاوا که داستان های آن اوج توانایی های این نویسنده را در داستان سرایی نشان می دهد، می نویسد: هر وقت در شهر محل زندگی ام بودم، خطری وجود داشت، خطر دیدن زندگی خودم از طریق چشمانی به غیر از چشمان خودم. این جمله تکان دهنده مونرو واقعیت های درستی از زندگی امروز ما است. اغلب ماها زندگی می کنیم تا به چشم دیگران بیاییم. زندگی نمی کنیم تا از ارزش های گذران عمر لذت ببریم. واقعا چرا انسان امروز دچار چنین حالتی شده است؟ حالتی که زندگی را به صورت نقش بازی کردن ، درآورده است. به عبارت دیگر ما داریم نقشی از زندگی را به صورت تصنعی ارائه می دهیم.

مجموعه ای از چنین نقش ها را آلیس مونرو که به ملکه داستان کوتاه کانادا معروف است، در نوشته های خود با مهارتی باورنکردنی به رشته تحریر درآورده است. داستان های او، زندگی انسان ها را به تصویر می کشد و به لایه های درونی ذهن ها و اندیشه ها فرو می رود. بیشتر داستان های مونرو مربوط به مناطق روستایی و نیمه روستایی جنوب غربی استان انتاریوی کانادا که محل زندگی و تجربه های او در کودکی بوده، تعلق دارد. نوشته های مونرو بسیار عالی و بیان گر واقعیت های ملموس و تجربیات او است. به همین علت است که خوانندگان آثارش زندگی خود را در آنها می بینند، به ویژه اگر کانادایی باشند و در استان انتاریو هم زندگی کنند. اما از آن مهمتر تاثیری است که آثار مونرو بر ذهن خوانندگان می گذارد. به طوریکه او در یک داستان کوتاه 20 تا 30 صفحه ای، تفکر، تعمق و دقت بیش از یک رمان طولانی را به خواننده انتقال می دهد.

مونرو حرف هایی می زند و تجربیاتی را منتقل می نماید که برای نسل های جوان امروزی که گرفتار تکنولوژی و بویژه رایانه ها شده اند، بسیار ارزشمند است. او می گوید: نسل های گذشته مسائل را مانع حرکت به جلو نمی دانستند، زیرا انسان با غلبه بر مسائل به خودآگاهی و ارزیابی خوب از خود می رسد در حالیکه جوامع امروز بر این باورند که انسان باید خوب زندگی و کار کند و عبور از موانع قدرت جسمی و روحی را حفظ و تقویت می نماید.

این تفکر و بینشی که مونرو آن را بیان می نماید، شاید یکی از پارادوکس ها و تفاوت های طرز نگرش نسل های گذشته و نسل امروز در رابطه با زندگی باشد. نسل امروز که در امریکا و کانادا و اروپا زندگی می کنند به هیچ وجه با نسل های گذشته نزدیکی و قرابت ندارند. خود من شاهد این گونه مسایل در جامعه امروز کانادا هستم. وقتی که با یک نوجوان ایرانی یا غیر ایرانی در تورنتو به صورت خصوصی و محبت آمیز صحبت می کنم و یک مقدار به آنها در گردهمایی ها یا جلسات مختلف و حتی میهمانی های خانوادگی نزدیک می شوم، احساس می کنم که چقدر دنیای آنها با دنیای ما تفاوت و حتی تضاد دارد. نزدیک ترین نوجوان فامیل و آشنا حوصله، زمان و فرصت این را ندارد که چند لحظه از دنیای مجازی ای که رایانه برای او ساخته است جدا شود و برای گفت وگویی کوتاه به میان جمع بیاید.

چه باید کرد؟ هیچ راهکار اجرایی قابل توجهی برای این مشکل در حال حاضر به نظر نمی رسد.

آلیس مونرو، نویسنده ای است که این مسایل اجتماعی را درک می نماید و آثار او می تواند راهکارهای ساده و اجرایی در جلوی چشم ما قرار دهد. او اعتقاد دارد اگر چه جامعه در طول زمان تغییر کرده و بینش نسل های جوان با گذشته متفاوت است اما ذات و سرشت آدمی پابرجا باقی مانده و همین دلیل محکمی است که نشان می دهد مونرو در داستان هایش همیشه حرف هایی برای گفتن دارد، حتی برای نسل های جدید. به همین علت باید گفت که آلیس در نوشته هایش داستان کوتاه خلق نمی نماید، او نحوه زندگی را نشان می دهد. مونرو مسایل عادی زندگی را به جای پرداختن به موضوعات جنجال برانگیز دستمایه خلق آثارش قرار می دهد. این نویسنده با نوشتن کتاب عشق زن خوب نشان داد که هنوز صحبت های جدیدی درباره زندگی زنان دارد. مونرو با کارهای خود ثابت کرد که یک داستان کوتاه می تواند در مقایسه با یک رمان، حرف های بیشتر و تجربیات مهمتری را مطرح کند. به همین دلیل بود که کمیته جایزه ادبیات نوبل بر توانایی های مونرو در انتقال مفاهیمی زیاد تنها در چند صفحه یک داستان کوتاه صحه گذاشت و او را ملکه داستان کوتاه کانادا نامید.

آلیس در دنیای آرام و محبت آمیز خود غرق است. از مسایل جنجال برانگیز و روشنگر مابانه و بویژه گرایشات سیاسی کاملا به دور است. او اهل تظاهر نیست ولی در جامعه کانادا حضوری هوشیارانه دارد. مونرو با بیان ساده، زیبا و پر نفوذ به ذهن خواننده راه درست زندگی را القا می نماید. آلیس به همه چیز در دنیای اطراف خود توجه دارد و و اقعیت ها را به روی کاغذ می آورد. این نویسنده بزرگ کانادایی علاوه بر هنر نویسندگی، متفکر و فیلسوفی است که همیشه تفاوت بنیادین میان افراد با دانش و خرد را با افراد فرصت طلب و نادان درک کرده است. او سیاستمدار نیست ولی از سیاست زندگی کردن می نویسد. همین نکته یکی از عوامل مهم موفقیت او به شمار می رود. آلیس مونرو شخصیت های داستان هایش را از میان مردم جامعه انتخاب می نماید. خواننده هنگام خواندن قصه های او متوجه گذر زمان نمی شود، موقعی که به خاتمه داستان این نویسنده می رسد، تازه متوجه می شود که زمانی هم گذشته است. این گونه توانایی در قلم هر نویسنده ای موجود نیست . او از روابط انسانی در ساختن زندگی بهتر بر اساس اصول روانشناسی استفاده مطلوب می نماید.

آلیس مونرو علت گرایش خود به نوشتن داستان کوتاه را این گونه بیان کرده است: زمانی که جوان بودم، مسئله ام برای نوشتن فقط زمان بود. من بچه های کوچکی داشتم و کسی نبود که بتواند کمکم کند. هیچ راهی نبود که بتوانم وقت این کارها را داشته باشم. نمی توانستم به آینده نگاه کنم و بگویم که این کار قرار است یک سال زمان ببرد، چون فکر می کردم هر لحظه ممکن است اتفاقی بیفتد و تمام آن فرصت را از من بگیرد. بنابراین بخش بخش و در زمان های محدودی می نوشتم. شاید به مرور زمان به ایده هایی عادت کردم که می توانستند در یک زمان محدود به خاتمه برسند و همین علت گرایش من به نوشتن داستان کوتاه شد.

به نظر نگارنده، در حال حاضر با توجه به مسائل زندگی و زمانی که افراد می توانند برای مطالعه در نظر بگیرند، خواندن داستان های کوتاه که کم وقت گیر است و خواننده هم زود به منظور نویسنده پی می برد، از خواندن داستان های بلند و رمان رغبت انگیزتر است. بویژه داستان های کوتاهی که مونرو می نویسد. او غالبا هر داستان را با جمله ای منحصر به فرد آغاز می نماید. آغازی که راستا زندگی را عوض می نماید و خواننده را به فکر راه و چاره می اندازد. خصوصیات خاص قلم مونرو چگونگی طرح داستان و یا رعایت اصول کلاسیک داستان نویسی نیست. مشخصه اصلی داستان های آلیس تصمیمات و شکل گیری افراد داستان است. شخصیت هایی که آنقدر هنرمندانه و نزدیک به واقعیت های زندگی امروزه خلق می شوند که هر یک از خوانندگان خودشان را در آن داستان می بیند و با آنها در تصمیم گیری ها و شکل پذیری ها مشارکت می کنند و همین امر خواننده را تا خاتمه داستان با خود به همراه می برد. این هنری است که در کمتر نویسنده ای وجود دارد. در مقام مقایسه شاید بتوانیم آثار آلیس مونرو را به داستان های آنتوان چخوف و جیمز جویس نزدیک بدانیم، در حالیکه به گمان نگارنده تاثیر آثار مونرو در خواننده بیش از این نویسندگان است چون او روایت گر زندگی مردم دوران عمر خود است.

آثار آلیس نه تنها تاثیرگذار در زندگی مردم جامعه امروز است بلکه آنها منبع الهام و آفرینش برای نویسندگان دیگر نیز تلقی می گردند. کسب جایزه نوبل ادبیات توسط این نویسنده، ارزش و اهمیت دو چندانی به هنر نوشتن داستان کوتاه بخشید و او سیزدهمین زنی بود که در طول تاریخ توانست به چنین افتخاری دست یابد. به همین دلیل کانادا به داشتن یک چنین نویسنده توانایی افتخار می نماید.

خوشبختانه بسیاری از آثار این نویسنده کانادایی به زبان فارسی ترجمه شده است. رویاهای مادرم، می خواهم چیزی بهت بگم، فرار، دست مایه ها، دورنمای کاسل راک، خوشبختی در راه است و زندگی عزیز. بنابراین به تمام ایرانیان ساکن کانادا و داخل کشورمان توصیه می کنم آثار این نویسنده را بخوانند که کتاب های او قطعا نقش مثبتی در زندگیشان ایجاد می نماید.

بیست آمار: آشنایی با علم آمار و ریاضیات