آشنایی با طب مکمل - کنفرانس هکا

مقدمه

احتیاج بشر به پیشگیری، کنترل و درمان بیماری ها اگرچه در رشد علوم پزشکی مؤثر بوده است، ولی بشر ناگزیر برای پاسخگویی به احتیاجهای در حال رشد به تکنولوژی مدرن روی آورد و این الزام موجب آثار جانبی گوناگونی شد که حتی در بعضی موارد سلامت بلند مدت و میان مدت آدمی را با خطر جدی روبرو نموده است. طب مدرن به دلیل پیشرفت ها، به جداسازی جنبه های فیزیولوژیک، روانی و اجتماعی پیشگیری و درمان بیماری ها، دامن زده است و تخصّصی شدن روزافزون آن، می تواند عامل این جداسازی باشد. از این رو امروزه تمایل زیادی جهت بازگشت به روش های پزشکی سنتی و مکمل و یکپارچه تماشا جنبه های فوق و طرح درمان های همه جانبه ی زیستی، روانی و اجتماعی مشاهده می شود.

طب سنتی(1) شامل مجموعه ی اعمال، روینمودها، علوم و باورهای مختلف بهداشتی است که با استفاده از داروهای گیاهی، حیوانی یا معدنی، در جهت حفظ سلامتی، پیشگیری، تشخیص و درمان بیماری ها به کار می فرایند. طب سنتی واژه ای جامع است که علاوه بر سیستم های طبی شناخته شده مثل طب چینی، هندی (آیورودا) و یونانی- عربی(2) شامل اشکال مختلف بومی آن در هر نقطه از دنیا هم می شود. در کشورهایی که سیستم اصلی طبی آنها بر پایه ی طب آلوپاتی(3) (طب رایج، مدرن، غربی) است یا در کشورهایی که طب سنتی به وسیله سیستم بهداشتی آنها پذیرفته نشده است، طب سنتی را با واژه هایی نظیر طب مکمّل(4)، طب جایگزین(5)، طب غیر رسمی(6) و یا طب موازی(7) می شناسند. به اسم مثال طب سوزنی یک طب سنتی چینی است، اما در سایر کشورها به اسم یک طب مکمل شناخته می شود، زیرا طب سوزنی جزیی از اصول مراقبت های بهداشتی آن کشورها نیست.

همانطور که اشاره شد این شیوه ها شامل طیف گسترده ای از روش های درمانی و فلسفی است که با استفاده از روش های آشنا تا اسرارآمیز و گاهی خطرناک، از سوی افراد مطلع و حرفه ای تا افراد غیر متخصص و شیاد ارایه می شود.

رویکرد کل نگر(8) به فرد و زندگی، صحبت از تعادل بین فکر، جسم و محیط و تأکید بر حفظ سلامتی قبل از بیماری، نقطه ی مشترک بیشتر شاخه های طب سنّتی و مکمّل در سراسر دنیا است. البّته تحت تأثیر عواملی از جمله تاریخ، فلسفه، آداب و رسوم، منطقه ی جغرافیایی و ... عملکرد طب سنتی از یک کشور به کشور دیگر و از یک منطقه به منطقه ای دیگر فرق دارد.

این نگرش پیچیده و کامل به سلامتی، طب سنّتی و مکمّل را بسیار مجذوب کننده نموده است. عواملی چون انعطاف پذیری و گوناگونی شاخه های طب مکمّل، در دسترس بودن، کم هزینه بودن، عدم احتیاج به تکنولوژی پیشرفته، پیشینه ی تاریخی، نفوذ فرهنگی در بین مردم و ناتوانی پزشکی نوین در درمان بعضی بیماری های مزمن موجب پذیرش زیاد این طب در بین مردم در کشورهای در حال توسعه و بعلاوه پیشرفته است. 80% مردم آفریقا از خدمات طب سنتی و مکمل بهره می برند. تنها منبع قابل دسترسی برای 65% از مردم هند، طب سنتی و مکمل است. مطابق با آمار سازمان دنیای بهداشت (WHO) 31% جمعیت بلژیک، 42% جمعیت آمریکا، 48% مردم استرالیا، 49% مردم فرانسه و 70% کانادایی ها حداقل یک بار از خدمات طب مکمل استفاده نموده اند. کشورهایی چون آمریکا، کانادا و انگلستان سالانه، به طور میانه به ترتیب 2/7، 2/4، 2/3 میلیارد دلار در زمینه های طب سنتی هزینه می کنند و این رقم در دنیا سالانه به 60 میلیارد دلار می رسد.

البته در راه استفاده از طب مکمل مسائل فراوانی وجود دارد. سازمان بهداشت دنیای (WHO) جهت برطرف این موانع برنامه ریزی های گسترده ای برای کشورهای عضو انجام داده و از دولت های علاقمند خواسته تا جهت بهینه سازی سیستم های سلامت ملی خود با سازمان دهی مناسب، توجه بیشتری به این رشته کنند.

در ادامه ی این مقاله با بعضی از مهم ترین شاخه های طب مکمل آشنا می شویم.

1. طب هندی(9)

آیورودا یا طب هندی نوعی سیستم پیچیده ی طبی است که هزاران سال قبل در هندوستان ابداع شد و به نظر می رسد یکی از کهن ترین سبک های درمانی دنیا باشد.

پایه و اساس این طب کتاب مقدس هندوها(10) است. این کتاب که بیش از 6000 سال پیش نوشته شده، دارای قسمتهایی شامل توصیه های بهداشتی و دارویی برای مردم است. این طب گردش خون را هزاران سال قبل از ویلیام هاروی توضیح داده، دو نوع دیابت را معین نموده و لایه های پوست را تشخیص داده است.

این سیستم بر اساس تأثیر متقابل جسم، فکر و روح عمل می نماید. طبق اصول این طب دنیا از پنج عنصر(11) به وجود آمده است: هوا، خاک، آب، فضا و آتش. در بدن انسان این پنج عنصر خود را به وسیله سه نوع انرژی یا دوشا(12) نشان می دهند: واتا(13)، پیتا(14) و کافا(15).

تا هنگامی که این سه در تعادل باشند، بدن در مرحله ی سلامت قرار گرفته است. هرگاه این دوشاها از تعادل خارج شوند (مثلاً در اثر کاهش، افزایش یا فساد یکی از آنها) هموستاز بدن به هم می خورد و بدن دچار اختلال می شود و در نتیجه بیماری به وجود می آید.

دوشاها عبارتند از:

واتا: از تلفیق عناصر هوا و فضا بوجود می آید و باعث ایجاد حرکت در بدن می شود. اعمال دستگاه عصبی، دستگاه گردش خون، دم و بازدم، انتقال یون ها و تقسیم سلول به وسیله واتا انجام می شود.

پیتا: از عناصر آتش و آب به وجود می آید و فراوری انرژی بدن را به وسیله انجام اعمال متابولیسمی بر عهده دارد. گوارش، فعالیت آنزیم ها و ترشح صفرا بر عهده پیتا است.

کافا: از عناصر آب و خاک به وجود می آید و ساختارهای بدن انسان را می سازد. کافا مسئول فرآیندهایی مثل رشد و حفاظت بدن است و در اعمال دستگاه لنفی، ساختار ماتریکس خارجی سلولی و سیناپس ها شرکت دارد.

در آیورودا هر بیمار درمان مخصوص به خود را دارد. در اولین مراجعه، پزشک توضیح حال مفصلی از بیمار می گیرد. در این توضیح حال، وضعیّت زندگی، نوع تغذیه، شرایط روحی و عاطفی و مسائل جسمی بیمار برای پزشک معین می شود. این اطلاعات به پزشک یاری می نماید تا شرایط دوشاهای بیمار را بسنجد و بر اساس نوع دوشای که از تعادل خارج شده، در خصوص روش درمان تصمیم بگیرد.

درمان غالباً با استفاده از رژیم های غذایی خاص، تغییر شیوه ی زندگی افراد (مثلاً حذف عادات بد)، یوگا، آروماتراپی، موسیقی درمانی، استفاده از داروهای گیاهی و معدنی و بالاخره مدیتیشن(16) و پانچاکارما(17) انجام می گیرد.

آیورودا بر مسئله ی مدیتیشن تأکید زیادی دارد و این روش را برترین راه برای پیشگیری و درمان می داند. تحقیقات نشان داده است که در طول مدیتیشن، جریان خون دست و پاها و اندام های داخلی کاهش می یابد، خون بیشتری به مغز می رسد و امواج مغزی بالا می فرایند. ضمناً مدیتیشین باعث کاهش کورتیزول خون (و در نتیجه استرس کمتر)، کاهش لاکتات پلاسما و کاهش فشار خون می شود.

در طب هندی اگر مواد زاید بدن افزایش یابند، اعمالی تحت اسم پانچاکارما جهت پاکسازی بدن صورت می گیرد. از جمله ی این اعمال می توان از تنقیه(18)، اماله(19)، حجامت، فَصد و خونریزی بینی نام برد.

امروزه میلیون ها نفر در هند، پاکستان، سریلانکا و در سایر نقاط دنیا از خدمات آیورودا بهره می برند. آیورودا روشی است که هزاران سال قبل از ابداع پزشکی نوین به درمان بیماریها می پرداخته است و امروزه هم در کنار پیشرفت های زیادی که در زمینه ی پزشکی اجرا شده، نه تنها از تعداد بیماران آن کاسته نشده است، بلکه روز به روز بر تعداد آنها در سراسر دنیا افزوده می شود و در کنار پزشکی نوین به ارایه ی خدمات خود ادامه می دهد.

2. هومیوپاتی(20) (مشابه درمانی)

اصول اولیه ی هومیوپاتی به اسم یک روش درمانی به بقراط نسبت داده می شود. پس از بقراط، جالینوس و بسیاری دیگر در خصوص مشابه درمانی سخن گفته اند.

ولی هومیوپاتی به صورتی که امروز وجود دارد، به وسیله یک پزشک آلمانی به نام ساموئل هانمن(21) به وسیله کتاب معروف او به نام ارگانون(22) در سال 1810 میلادی به دنیا عرضه شد.

هانمن هنگام ترجمه ی یک کتاب، به اثرات درمانی کینین (گنه گنه) در مالاریا پی برد. او خود بدون ابتلا به مالاریا، آغاز به خوردن گنه گنه به صورت دارو کرد. پس از مدتی متوجه شد که دچار عوارضی مثل تب و لرز، ضعف، تعریق متناوب و مشابه آنچه در مالاریا اتفاق می افتد، شده است. پس از چند بار تکرار این کار، این فکر به فکر او خطور کرد که دارویی می تواند بیماری را از بین ببرد که خود اثراتی مشابه آن بیماری را ایجاد کند و اگر به شخص سالمی داده شود، عوارض همان بیماری در او مشاهده شود. با این روش او اصل مهم مشابه، مشابه را درمان می نماید را در هومیوپاتی بنا نهاد.

هومیوپاتی کلاسیک بر مبنای 4 قانون زیر راسخ است:

قانون همانندها (مشابه ها): طبق این قانون، موادی که می توانند نشانه های یک بیماری را در یک فرد سالم ایجاد کنند، در مقادیر کم، قادر به درمان همان بیماری هستند. از آنجایی که مادّه می تواند نشانه هایی مشابه عوارض بیماری مورد نظر ایجاد کند، پس توانایی تحریک سیستم ایمنی بدن را برای بروز واکنش مناسب خواهد داشت.

قانون داروی منفر(23): یعنی استفاده از یک دارو برای درمان که نشانه های ایجاد شده به وسیله این دارو بیشترین تشابه را با علایم بیماری دارد. بنابراین درمان هومیوپاتی کاملاً منحصر به فرد است و دو نفر که بیماری مشابه دارند، ممکن است داروهای متفاوتی را دریافت کنند که این تفاوت به دلیل اختلاف علامت ها و نشانه های بیماری و بعلاوه اختلافات روحی و شخصیتی آنهاست. شایان توجه است که هرچه این دارو با علایم بیماری فرد هماهنگ تر باشد، درمان سریع تر و مؤثرتر خواهد بود.

قانون اثبات(24): برای اثبات اثرات دارویی یک مادّه، به یک گروه از افراد سالم، روزانه دوزی از آن ماده داده می شود. سپس نشانه های ظاهر شده در افراد، به دقت مطابق با روش های استاندارد ثبت می شود. هر ماده باعث بروز یک سری نشانه های جسمی و روانی در افراد مورد آزمایش می شود که مخصوص همان ماده است (مثلاً ممکن است موجب بروز کم خوابی، کم حوصلگی، تاری دید و ایجاد لکه های قرمز روی پوست شود). در خاتمه این نشانه ها در مجموعه ی اطلاعات دارویی(25) در مقابل نام آن ماده ثبت می شود. در موقع درمان، پزشک علایم بیماری فرد را با خصوصیات داروهای موجود در مجموعه ی اطلاعات دارویی مطابقت می دهد و دارویی را برای بیمار تجویز می نماید که نشانه هایش بیش از بقیه داروها با علایم بیماری و خصوصیات فردی بیمار همخوانی داشته باشد. قانون حدّاقل دوز(26): طبق این قانون، غلظت داروهای هومیوپاتی بسیار کم می باشد. مثلاً دارویی با غلظت mg/lit2-1 دارویی سمی محسوب می شود. میانه غلظت داروهای هومیوپاتی حدود〖10〗^(-10) g/lit می باشد.

داروهای هومیوپاتی اغلب از گیاهان، مواد معدنی، عناصر حیوانی، حساسیت زاها (مثل گرده ی گل ها) و بعضی داروهای سنتتیک تهیه می شوند. ساخت این داروها شامل مراحل مداوم رقیق سازی با آب و الکل و توان دار کردن(27) می باشد.

هومیوپاتی در درمان بیماری های مزمن و بیماری هایی از قبیل دیابت، آرتریت، آسم برونشیال، صرع، میگرن، بیماری های پوستی، آلرژی ها، اختلالات روحی و روانی و بعلاوه درمان اعتیاد و پیشگیری از ابتلا به بیماریها مورد استفاده قرار گرفته است.

امروزه هومیوپاتی در بسیاری از کشورها مثل انگلستان، آلمان، فرانسه، آمریکا و هند به اسم یک روش درمانی در دانشگاهها تدریس می شود. در فرانسه 32% از پزشکان خانواده از هومیوپاتی استفاده می کنند، 2% از پزشکان انگلستان بیماران خود را به پزشکان هومیوپات معرفی می کنند و بیش از یکصد هزار پزشک هومیوپات در هند مشغول به کار هستند.

3. آروماتراپی(28)

آروماتراپی یا رایحه درمانی به زبان ساده عبارتست از استفاده از روغن های فرّار(29) در درمان بیماری های جسمی و روحی. استفاده از این روش به زمان های بسیار دور باز می شود. یونانیان، رومیان و مصریان باستان هر یک به نوعی از روغن های فرّار استفاده می کردند؛ اما اصطلاح آروماتراپی از سال 1920 به وسیله یک پزشک فرانسوی به نام رنه گاته فوس(30) مطرح شد.

روغن های فرّار موادی حساس، خوشبو و فرّار هستند که در طی فتوسنتز در ریشه، دانه، گل و میوه ی گیاهان فراوری می شوند. این روغن ها عصاره های گیاهی حاوی هورمون، ویتامین، آنتی بیوتیک، مواد ضدعفونی کننده، مواد ضد قارچ و ضد میکروب هستند که خاصیت تحریک سیستم ایمنی را دارند. داروهای آروماتراپی، روغن های فرّار تغلیظ شده هستند که به وسیله روشهای علمی از گیاهان استخراج می شوند و در دوزهای بسیار کم برای درمان بیماران به کار می فرایند.

این داروها به وسیله پوست (هنگام ماساژ یا حمام کردن یا به صورت کرم)، سیستم تنفسی (بوییدن یا بخور دادن) و به صورت خوراکی یا پاشویه، قرقره کردن، دهان شویه ها و ... به کار می فرایند. دارو به وسیله نفوذ در پوست به گردش خون می رسد و بر بدن اثر می گذارد. ضمناً به خاطر بوی خوش روی قسمتهایی از مغز اثر می گذارد و موجب ایجاد احساس آرامش می شود.

با توجه به اثرات متعدد فارماکولوژیک روغن های فرّار، جای تعجب نخواهد بود که مصرف روغن های فرار بتواند نقشهای حفاظتی و تنظیم کنندگی خود را در بدن انسان هم به طور مؤثر انجام دهند.

از این روش می توان در مواردی مثل رژیم های لاغری، استرس، بی خوابی، سرماخوردگی، آنفلوانزا، آرتریت، میگرن، اختلالات حافظه ای، سینوزیت و موارد مشابه استفاده کرد. بعلاوه این روش به اسم مکمّل در کنار هومیوپاتی یا سایر روشهای درمانی به کار می رود.

4. طب سوزنی(31)

طب سوزنی یکی از شاخه های طب سنتی چین است که در حدود 3000 سال قبل از میلاد مسیح برای درمان بعضی از بیماریها مورد استفاده قرار می گرفته است. در آن موقع از سوزنهای سنگی و بعدها از سوزنهایی از جنس مس، آهن و نقره استفاده می شده است ولی امروزه سوزنها از فولاد ضد زنگ ساخته می شود.

اساس این روش درمانی از فلسفه ی تائوئیسم(32) نشئت می گیرد. چینیان باستان بر این باور بودند که موجودات زنده برای ادامه ی حیات به نوعی انرژی درونی موسوم به انرژی حیاتی(33) احتیاج دارند که این انرژی از تقابل دو نیروی متضاد یین(34) و یانگ(35) ایجاد می شود.

انرژی حیاتی در تمام موجودات زنده جریان دارد و تا زمانی که این انرژی در تعادل باشد فرد در سلامت کامل بسر می برد اما هرگونه اختلالی در جریان انرژی حیاتی هموستاز بدن را برهم می زند و بدن را آماده ابتلا به بیماری می نماید (و زمینه بیماری در بدن به وجود می آید).

انرژی حیاتی به وسیله کانال هایی(36) در تمام بدن جریان می یابد. این کانال ها شامل دوازده (یا چهارده) کانال اصلی هستند که به طور عمقی و طولی قرار گرفته اند و هر کدام با یکی از احشای بدن (کبد، ریه، قلب و ...) تماس دارند. از هر یک از این کانال های اصلی تعدادی کانال فرعی جدا می شود که به طور سطحی و عرضی در سراسر بدن پخش می شوند و با پوست و جدار بدن در ارتباط می باشند. طب سوزنی معتقد است با فرو بردن سوزن در نقاطی خاص در طول کانال ها می تواند به تعادل انرژی حیاتی یاری کرد و بدین طریق سلامتی را به فرد بیمار بازگرداند.

به همراه فرو بردن سوزن از فشار، سایش، مکش یا انرژی الکترومغناطیسی هم استفاده می شود. مسئله ای که در به کار بردن سوزن اهمیت دارد عبارت است به وسیلهه و متد فرو بردن آن (سریع یا آرام، عمود نسبت به پوست یا مایل، در جهت خط راستا انرژی یا در جهت مخالف آن). عمق نیش سوزن هم در نقاط مختلف به نوع بیماری بستگی دارد. برای تحریک باید سوزن را آرام و برای تضعیف باید آن را به صورت عمقی فرو برد.

فرضیه های زیادی جهت توجیه انرژی حیاتی و نیروهای متضاد یین و یانگ وجود دارد. بر اساس یکی از این فرضیه ها می توان انرژی حیاتی را معادل انرژی الکتریکی دانست که در اعصاب در حین انتقال پیامهای عصبی ایجاد می شود و این انرژی از اختلالات پتانسیل ایجاد شده به وسیله یون های مثبت و منفی دو طرف غشاء پدید می آید.

چنانچه یون های مثبت و منفی (نیروهای یین و یانگ) در تعادل باشند، انرژی الکتریکی (انرژی حیاتی) هم متعادل می شود و فرد در سلامت کامل بسر می برد. اما چنانچه اختلالی در این انرژی الکتریکی به وجود آید فرد از حالت سلامت خارج می شود.

از طب سوزنی نه تنها برای درمان بیماریها بلکه برای کاهش درد و بی حسی های موضعی در اعمال جراحی استفاده می شود. اثرات ضد درد طب سوزنی از آنجا ناشی می شود که فرو بردن سوزن در نقاط خاص پوست باعث تحریک رشته های عصبی کوچک میلین دار در آن ناحیه می شود و این تحریکات به نخاع و مغز میانی منتقل شده و باعث آزاد شدن انکفالین(37) و دینوفرین(38) می شود. این دو مادّه از انتقال درد به مغز جلوگیری می کنند، باعث کاهش احساس درد می شوند.

به جرأت می توان گفت که امروزه طب سوزنی پرکاربردترین، پرطرفدارترین و به نوعی مؤثرترین شاخه های طب مکمّل در تمام دنیاست. از طب سوزنی بیشتر برای درمان بیماری های مزمن استفاده می شود. بعلاوه این روش می تواند در درمان بیماری هایی مثل برونشیت، بیماریهای قلبی، افتادگی رکتوم، کرامپ های قاعدگی، پولیومیلیت، سینوزیت مزمن، میگرن، چاقی و ... مؤثر باشد.

5. طب فشاری(39)

طب فشاری یکی از شاخه های طب سنّتی چینی است و شاملِ اعمال فشار و ماساژ در نقاط مربوط به طب سوزنی می باشد. این سیستم بر اساس نظریه چهارده کانال اصلی طب چینی بنا شده است. این کانال ها، مجراهایی از انرژی حیاتی هستند که به ارگانهای اصلی و مهم بدن متصل می شوند.

طب فشاری از هیچ دارو و یا وسیله ی دیگری استفاده نمی نماید و فشار مورد نظر را به وسیله انگشت شست یا انگشت میانی وارد می سازد. بسته به نوع بیماری و شرایط بیمار روشهای اعمال فشار متفاوت خواهد بود. ممکن است انگشت روی محل مورد نظر، حرکت چرخشی داشته باشد، یا با سرعت به محل مورد نظر ضربه بزند و یا فشار برای مدتی (مثلاً بیست ثانیه) ادامه پیدا کند.

فشار در هر نقطه موجب درمان بیماری خاصی می شود و اگر در محل صحیح به کار نرود، مؤثر نخواهد بود. در این تکنیک، بیشترین فشاری که بیمار می تواند تحمل کند، از لحاظ درمانی، حدبیشتر کارایی را خواهد داشت. درمان در هر نقطه تا زمانی ادامه می یابد که بیمار احساس تسکین و آرامش کند (حدود یک تا پنج دقیقه).

این روش باعث تحریک گیرنده های حسی پوست، افزایش گردش خون سطحی، بهبود بازگشت خون وریدی، افزایش دفع غدد سباسه، کاهش فشار خون و ضربان قلب، افزایش سرعت جریان لنف، کاهش استرس، آزاد کردن اندورفین ها و در نتیجه کاهش درد می شود.

طب فشاری در از بین بردن خستگی، آرام کردن درد و آرامش اعصاب، کاهش اضطراب و در درمان بیماریهایی مثل روماتیسم، ورم مفاصل، یبوست، آسم، کمردرد، اسهال و اختلالت خواب کاربرد دارد. از این شیوه می توان به اسم یک طب مکمّل در کنار دیگر شاخه های طبی، به خصوص طب سوزنی بهره برد.

6. کایروپراکتیک(40)

کایروپراکتیک که در حدود یکصد سال از عمر آن می گذرد، یک شاخه ی درمانی وابسته به پزشکی است که اعتقاد دارد بدن انسان یک مجموعه ی خود تنظیم و خود درمان است که این اعمال مهم به وسیله مغز، نخاع و سایر اعصاب کنترل می شوند. لذا ارتباط نزدیکی بین سیستم عصبی و سلامتی وجود دارد و هر اختلال در سیستم عصبی موجب بروز نقص در ارسال پیامهای عصبی به بافتها می شود، که این خود موجب بروز نقص در ارسال پیامهای عصبی به بافتها می شود، که این خود موجب تغییرات سیستمیک در بافتها و در نتیجه کاهش مقاومت بافت ها نسبت به بیماری می شود. اختلالات زمانی رخ می دهند که ستون مهره ها از شرایط عادی خود خارج شود(41) و موجب کشش و یا فشردگی اعصاب شود. عواملی از قبیل مسائل دیسک مهره ها و لیگامان های اطراف ستون مهره ها، ساییدگی مهره ها، التهاب اعصاب، استرس، اختلالات شیمیایی و هم می توانند چنین حالتی را ایجاد کنند.

درمان در این روش بدون استفاده از جراحی و دارو می باشد و فقط به وسیله اعمال فشار و انجام ماساژهای ویژه در نقاط خاصی از ستون مهره ها صورت می گیرد. روشهایی مثل سرد و گرم کردن، ایجاد تحریکات ماهیچه ای به وسیله محرکهای الکتریکی و امواج اولتراسوند هم در جریان درمان به کار می فرایند. این روش در حالاتی مثل سردرد، درد گردن، درد عصب سیاتیک، درد مفاصل، درد اندمها، میگرن و ... کاربرد دارد. کایروپراکتیک در میان رشته های تخصصی مانند رادیولوژی، ارتوپدی، نورولوژی، طب کار و طب ورزش به خوبی جای خود را باز نموده و از موقعیت خوبی برخوردار است.

7. انرژی درمانی

کوشش برای اثبات وجود کانون انرژی در اطراف بدن و ارتباط آن با سلامتی به بیش از دو هزار و پانصد سال قبل باز می شود. قبل از آن مرتاضان هندی در کتابهای مذهبی خود اشاره نموده اند که اتمام اشیا و افراد در اطراف خود دارای کانون انرژی عمومی هستند. این کانون انرژی پرانا نام دارد. این انرژی جزء اساسی و ضروری حیات است که می توان به وسیله تکنیک های خاص تنفس، تمرکز و یوگا آن را تقویت کرد. امروزه هواداران انرژی درمانی بر این عقیده اند که موجودات در یک میدان انرژی دنیای غوطه ورند و دلیل زنده بودن هر موجود را هم همین میدان انرژی می دانند و این انرژی را نیروی حیات(42) یا انرژی حیاتی می نامند.

کانون انرژی را می توان به صورت یک هاله ی نورانی مجسم کرد که جسم فرد را احاطه نموده و حتی در آن نفوذ نموده است. پرتوهایی از این کانون به خارج ساطع می شود که اورا(43) نام دارد. اورا لایه های متعددی دارد که از انرژی انباشته شده و سلامت فرد را معین می نماید. اورای انسان هفت لایه دارد که هر یک از این لایه ها کار خاصی انجام می دهند و هر کدام به یک چاکرا اختصاصی مربوط هستند. چاکراها معابری برای جریان انرژی به داخل و خارج اورا هستند. هرچه چاکرا بازتر باشد، جریان انرژی بیشتر و سطح سلامتی بالاتر است؛ پس بیماری در این سیستم عبارت است از عدم تعادل انرژی یا وقفه در جریان انرژی. نکته دیگر اینکه هر چاکرا با یک غده ی درون ریز و شبکه ی عصبی مربوط به آن ارتباط دارد و به دلیل همین ارتباط خاص است که هر چاکرا محدوده ی خاصی را تغذیه می نماید.

در انرژی درمانی، درمانگر دستهای خود را از سر تا پای بدن بیمار حرکت می دهد و به آنالیز میدان انرژی اطراف بدن بیمار می پردازد تا نقاطی را که در آنجا تراکم یا نقصان انرژی وجود دارد، معین کند. سپس میدان انرژی اطراف بدن را فعال می نماید و انرژی ساکن یا تراکم یافته بیمار را به حرکت وا می دارد تا در نهایت به تعادل برسد. در خاتمه با ارزیابی نهایی میدان انرژی، درمانگر معین می نماید که آیا تعادل لازم در میدان انرژی ایجاد شده است یا نه. بدیهی است که طول مدت درمان به احتیاج بیمار و شرایط میدان انرژی او بستگی دارد.

انرژی درمانی یکی از شاخه های پرطرفدار طب مکمل است که امروزه کاربرد زیادی در درمان بیماری های حاد و مزمن دارد. این روش برای ایجاد حالاتی از قبیل کاهش اضطراب، تسکین درد، کاهش دردهای زایمان و کوتاه کردن زمان و عوارض آن، کاهش دردهای حاد کمر و سردردهای میگرنی به کار می رود. بعلاوه این روش برای تنظیم فشار خون، درمان بی خوابی، افسردگی، اسکیزوفرنی و آرتریت مورد استفاده قرار می گیرد.

پی نوشت ها:

1- Traditional medicine

2-Unani- arabic medicine؛ طب سنتی ایران هم در این دسته قرار می گیرد.

3-Allopathic medicine

4-Complementary medicine

5-Alternative medicine

6-Nonconventional medicine

7-Parallel medicine

8-Holistic، تمرکز بر کلِ فرد بیمار، نه فقط بر عضو مبتلا به بیماری.

9-Ayurveda از دو واژه ی سانسکریت Ayur به معنی زندگی و Veda به معنی علم و دانش.

10- Vedas

11- Mahabhutas

12-Dosha

13-Vata

14-Pitta

15-Kapha

16-Meditation تکنیکی است که با تمرکز روی یک لغت یا صدا (mantra) یا یک شییء مثل شمع در حال سوختن، باعث ورود فرد به حالتی شبیه خلسه می شود.

17-Panchakarma

18-Rgation

19-Enema

20-Homoeopathy از ترکیب دو واژه یونانی Homosis به معنای مشابه و pathos به معنای رنج کشیدن از بیماری.

21-Samuel Hahneman

22- Organon

23-Single remedy

24- Proving

25-Materia medica

26-Minimal dose

27-Potentiation توان دار کردن عبارت است از تکان دادن شدید دارو در طی مراحل ساخت. این کار موجب افزایش توان و اثربخشی دارو و بعلاوه کاهش عوارض جانبی آن می شود.

28- Aromatherapy

29-Essential oils

30-Gattefosse

31-Acupuncture: (سوراخ کردن) Puncture + (سوزن) Acus

32-Taoism

33-Qi یا Chi

34-Yin

35-Yang

36-Meridians

37-Enkephalin

38-Dynophrin

39-Acupressure: (فشار) Pressure + (سوزن) Acus

40-Chiropractic: از دو کلمه یونانی Cheir به معنی دست و Praktikos به معنی به کار بردن

41-Subluxation

42-Vital force

43-Aura

منبع مقاله :

شمس اردکانی، محمدرضا.[و دیگران]؛ (1387)، مروری بر تاریخ و مبانی طب سنتی اسلام و ایران، تهران: ملائک، چاپ اول

/ج

منبع: راسخون