دشت خمره ها؛ چشم اندازی باستانی و رازآمیز در کشور لائوس - کنفرانس هکا

خبرنگاران | بر اساس تحقیقات باستانشناسی، عمرِ دشتِ خمره ها (Plain of Jars) احتمالا بسیار بیشتر از آن چیزی است که قبلا تصور می شد. دشتِ خمره ها چشم اندازی است که در دلِ خود خمره های بزرگِ سنگیِ هزاران ساله از جنس ماسه سنگ دارد. بر اساس تحقیقات نو، این خمره های بزرگ که احتمالاً برای نگه داری اجساد مردگان (تا زمانی که فقط استخوان هایشان برای دفن باقی بماند) استفاده می شدند، بیش از 3000 سال قدمت دارند. البته به نظر باستان شناسان، بیشترِ بقایای انسانی در زمین های کنارِ خمره های باستانی بین 700 و 1200 سال پیش دفن شده اند.

لوئیس شی وان، باستان شناسِ دانشگاه مِلبورن به لایوسایِنس در این باره گفته است: حدس ما بر اساس این یافته ها، اهمیتِ تشریفاتِ جادویی آن دوران است. این تشریفات مدت زمان زیادی از اهمیت برخوردار بوده اند. شی وان و همکارش دوگالد اُرایلی، باستان شناس دانشگاه ملی استرالیا، از سال 2016 سایتِ خمره های سنگیِ باستانی را مطالعه نموده اند. سال پیش چهارمین سفر اکتشافیِ سالانه آن ها به آنجا بود که به واسطه شیوع همه گیری کووید-19 متوقف شد. بعضی از مطالعات آن سفرِ اکتشافی، در مجله PLOS One منتشر شد.

خاک سپاری های اسرارآمیز

تیم باستان شناسی تا به امروز سه سایتِ خمره مگالیتک متعدد را در سراسر لائوس شمالی با دقت آنالیز نموده است. آن ها در این مطالعه نو، روی معروف ترین سایت به نام سایت 1 تمرکز کردند. این سایت درست در غربِ فونساوان قرار گرفته است و جزو 11 سایتی است که نامشان در لیست میراث جهانیِ یونسکو ثبت شده است. این سایت حاوی 400 خمره سنگی است که به طور پراکنده در فضایی به وسعت 24 هکتار پراکنده شده اند.

سنِ دقیق خودِ خمره های سنگی را نمی توان تخمین زد. یک باستان شناس معروف فرانسوی به نام مَدِلین کولانی سال 1935 گزارش داد که در بعضی از آن ها بقایای انسانی یافته است، اما باستان شناسانِ امروزی در هیچ یک از خمره های سنگی، استخوان یا دندان انسانی را نیافتند که بتوان عمر آن را تخمین زد. با این حال، شواهدی از سه نوعِ مختلفِ خاک سپاری در مکان خمره ها یافت شده است: خاک سپاری اولیه که در آن اسکلت کامل انسان در محل دفن قرار داده شده، خاک سپاری ثانویه که در آن دسته هایی از استخوان های انسان دفن شدند و خاک سپاری در خمره های کوچک سرامیکی که آن موقع، آن ها را با قرار دادن تخته سنگ های برجسته از جنس کوارتز روی سطح شان نشانه دار می کردند. خمره های سرامیکیِ مدفون کاملاً با خمره های سنگی بزرگِ روی زمین تفاوت دارد. این خمره های مدفون در بخش هایی از آسیا در زمان های مختلف، شکلِ نسبتاً رایجی از خاک سپاری بودند.

تاریخ گذاری پرتوکربنیِ بقایای انسان در خمره های سرامیکی و مکان های دفن دیگر نشان می دهد که بیشتر آن ها بین قرن های نهم و سیزدهم (بین 700 و 1200 سال پیش) دفن شدند به این معنا که عمر آن ها بسیار جوانتر از خود خمره های سنگی است.

تیم تحقیقاتی به رهبری شی وان و اُرایلی از تکنیکی به نام تابناکی شبیه سازی شده نوری (optically stimulated luminescence/OSL) روی رسوبات یا خاکِ بدست آمده از زیر بعضی از خمره های سنگیِ سایت 2 (چند مایل در جنوب سایت 1) استفاده کردند تا اطلاعات بیشتری درباره زمان قرارگیری آن ها در زیر خاک به دست آورند. این تکنیک، مقدارِ تابشِ یون ساز جذب شده به وسیله ذرات کوارتزِ موجود در رسوبات را مقدار گیری می نماید. از عددِ بدست آمده می توان برای محاسبه آخرین زمانِ قرارگیری ذرات در معرض نور روز استفاده کرد.

شی وان می گوید: محدوده زمانی بقایای یافت شده زیر یک خمره 1350 تا 730 پیش از میلاد و زیر یک خمره دیگر 860 تا 350 پیش از میلاد بود. به گمانم با ادامه این تحلیل به یک محدوده تاریخی دست پیدا کنیم. به عقیده اُرایلی این تاریخ ها نشان می دهد که خمره های سنگی بسیار قدیمی تر از بیشترِ تدفین ها در زمین های اطراف خود است، اگرچه برای مرتبط کردن سن خمره ها با تدفین های همان سایت به تحقیقات بیشتری احتیاج است.

باستان شناسان هنوز نمی دانند آیا افراد مختلف از سایت های خمره برای مراسم دفن در زمان های مختلف استفاده می کردند یا اینکه نسل های بعدیِ خمره ساز های اولیه از این مکان های باستانی دوباره برای خاک سپاری استفاده کردند. اینکه آیا این اجساد دفن شده در این منطقه از نظر فرهنگی با کسانی که خمره ها را ساخته اند ارتباط دارند یا نه، پرسشی است که هنوز پاسخ آن را نمی دانیم.

تیم تحقیقاتی در آخرین سفر اکتشافی شان به دشت خمره ها، نسبت ایزوتوپ های مختلفِ سرب و اورانیومِ درونِ کریستال های زرگونِ خمره ها را آنالیز کردند. این ایزوتوپ ها (اشکالی از یک عنصر با شمار متفاوتی از نوترون ها در هسته) امضای شیمیایی منشا خمره ها هستند.

باستان شناسان دریافتند یکی از خمره های سنگیِ سایت 1 از یک منبعِ ماسه سنگ از فاصله 8 کیلومتری آورده شده است. اینکه آیا خمره های کامل شده روی یک نوع غلتک یا سورتمه چوبی کشیده شده اند یا نه را هنوز نمی دانیم.

منبع: livescience

مترجم: زهرا ذوالقدر