استواری 1500 ساله هنر و معماری ایرانی در قدیمی ترین مسجد اردبیل - کنفرانس هکا

به گزارش خبرنگاران به نقل از روابط عمومی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل، جمعه مسجد یا مسجد عتیق قدیمی ترین مسجد بنا شده در شهر اردبیل است.

این اثر فاخر معماری با گذشت قرن ها همچنان راسخ بوده و یادگار تاریخی از هنر و معماری اصیل ایرانی در طول هزاره ها است.

مسجدی که قدمت تاریخی آن موجب شد تا تمدن های معاصر اسم عتیق یا کهن را در نامگذاری آن دخیل نمایند. این مسجد قدیمی اما از جمله بناهای با قدمت تاریخی مبهم بوده تا جایی که گفته می گردد حتی آثار دوره ساسانی نیز در آن قابل مشاهده است.

مسجد بر روی آتشکده بنا شده است

رئیس گروه باستان شناسی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل در خصوص قدمت این بنای تاریخی توضیح داد: جمعه مسجد اردبیل هر چند منتسب به دوره سلجوقی است اما گفته می گردد بر روی تپه باستانی و یک آتشکده بنا شده است.

روح الله محمدی با اشاره به اینکه قدمت این بنا حتی به دوره ساسانی نیز می رسد، افزود: در وضعیت فعلی بخش باقی مانده مربوط به بنای دوره سلجوقی و ایلخانی است.

او همچنین به وجود کتیبه های آق قوینلو متعلق به قرن 9است که در واقع فرمان حکومتی بوده اشاره نمود و بیان داشت: این اثر در دیواره های این بنای تاریخی موجود است.

آنچه از اظهارات باستان شناسان مشهود است، جمعه مسجد قدیمی ترین مسجد و به عبارتی جزو قدیمی ترین بناهای تاریخی احداث شده در شهر اردبیل است که همچنان مطالعه و پژوهش در خصوص این بنای تاریخی لازم است.

مرمت بخش های مختلف بنای تاریخی بعد از شش سال

جمعه مسجد در دوره های سلجوقی و ایلخانی بسیار عظیم تر و وسیع تر از بنای مکعبی فعلی بوده و بنای سرپای موجود صرفا گنبدخانه و ایوان مسجد بزرگ را تشکیل می داده است.

اولین قسمت بنا پایه مناره ای است که در فاصله اندکی از مسجد به چشم می خورد. این مناره شیوه معماری سلجوقی دارد و از دو قسمت پایه هشت ضلعی و بدنه استوانه ای به قطر پنج متر تشکیل شده است.

دومین قسمت اصلی بنا، مسجد تیر پوش است به ابعاد 8.9 × 5.12 متر که روی نه ستون چوبی قرار گرفته و ستون ها هم بر پایه های سنگی غیرمنتظم راسخ شده اند. در ورودی چوبی تکه کوب شده، میخ های آهنی برجسته ای دارد و بالای یک لنگه آن نوشته ای کنده کاری شده است.

سومین قسمت بنا، مسجد قدیم است که بنایی مرکب از چهار تاق و گنبد است. تمام بنا آجری و به مقدار خیلی کم در تزئینات آن کاشی به کار رفته و بسیاری از نما تقریبا از بین رفته و تنها مقداری از آن باقی مانده است.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اردبیل با تاکید به اهمیت این بنای تاریخی توضیح داد: عملیات مرمت مسجد عتیق یا جمعه مسجد اردبیل پس از شش سال از سر گرفته شده است.

نادر فلاحی توضیح داد: جمعه مسجد از آثار شاخص و تاریخی استان اردبیل است که در سال های اخیر اقدام ملموسی در خصوص مرمت آن به غیر از مرمت اضطراری و سطحی انجام نشده بود.

او با اشاره به اجرای چند پروژه مرمتی و صیانتی در این بنای تاریخی اضافه نمود: به دلیل اهمیت این بنای تاریخی و به منظور پاسخ به مطالبه عموم مردم دریافت اعتبار برای مرمت این بنا پیگیری و عملیات مرمت از سرگرفته شد.

بهسازی محوطه جمعه مسجد

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تاکید نمود: در ماه های اخیر محوطه کارگاهی پاکسازی شده و عملیات شیب بندی و قیرگونی پشت بام به اتمام رسیده و تکمیل غلام گردها و اجرای گوشه ها از دیگر اقدامات مرمتی است.

فلاحی افزود: از جمله اقداماتی که اداره کل به جد پیگیر آن است، پاکسازی نخاله های ساختمانی در محوطه است که اقداماتی در این خصوص صورت گرفته است.

او تاکید نمود: به منظور ساماندهی برای زمین مجاور محوطه تهاتر با بانک ملی در دست اقدام است تا بتوان فضایی برای بانک فراهم ساخت و بانک ملی مقابل بقعه شیخ صفی نیز آزاد سازی گردد.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اردبیل با تاکید به اینکه این اقدام موجب می گردد دپو نخاله های ساختمانی در محوطه جمعه مسجد متوقف گردد، ادامه داد: همچنین پوشش گنبد بنا به جد در دستور کار است.

فلاحی متذکر شد: طرح اجرای گنبد با سه ماده چوب، آجر و شیشه به سازمان میراث فرهنگی کشور پیشنهاد شده و به محض تایید شورای فنی تهران در امسال پوشش گنبد اجرا می گردد.

او اضافه نمود: این اقدام آسیب بصری جمعه مسجد را کاهش داده و در عین حال عملیات مرمت سایر بخش ها نیز اجرا می گردد.

الحاق بودجه ای جمعه مسجد به پایگاه جهانی شیخ صفی الدین

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اردبیل با اشاره به راه اندازی اولین گالری شهری نمایش عکس در محوطه جمعه مسجد، ادامه داد: این مهم نیز با هدف معرفی جاذبه های تاریخی، فرهنگی و طبیعی استان صورت گرفته است.

فلاحی افزود: در عین حال تبدیل جمعه مسجد و روستای تاریخی کنزق به پایگاه ملی پژوهشی نیز در دست پیگیری است.

به گفته فلاحی با توجه به اینکه سهمیه سالانه کل استان ها در ایجاد پایگاه ملی پژوهشی هفت مورد است و امسال منطقه باستانی شهریری به عنوان پایگاه معرفی گردید، ایجاد پایگاه در کنزق و جمعه مسجد نیز دنبال می گردد.

علاوه بر اقدامات ذکر شده با هدف تامین مالی پروژه های مرمتی طی ماه های اخیر الحاق بودجه ای جمعه مسجد به مجموعه جهانی شیخ صفی الدین اردبیلی نیز انجام شد.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری اردبیل در این خصوص گفت: الحاق جمعه مسجد منجر به تعریف ردیف اعتباری از محل اعتبارات ملی به این بنای بزرگ تاریخی می گردد.

او اضافه نمود: علاوه بر این عملیات مرمت به وسیله کارشناسان فنی نظارت شده و منجر به ساماندهی هر چه مطلوب تر آن خواهد شد.

این بنای تاریخی به شماره 248 در سال 1315 در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

گزارش: ونوس بهنود

euroro.ir: اروپا: سفر به مهد فناوری و میراث دار تمدن باستانی روم و یونان