ارزان تر کردن قیمت تولید نهایی صنایع دستی از کیفیت کار می کاهد - کنفرانس هکا

چاپ قلمکار یا چیت سازی از جمله هنرهایی است که تاریخی طولانی دارد؛ برخی منشا پیدایش این هنر را به هندوستان نسبت می دهند. در گذشته برای این چاپ پارچه سنتی ابتدا با قلم مو و رنگ گیاهی بر روی پارچه های مختلفی از جنس ابریشم، کتان، پنبه و یا چلوار طراحی و رنگ آمیزی میشد و به علت استادی و ظرافتی که استادکار انجام می داد، این پارچه ها به نام قلمکار معروف شد.

محمدرضا بهرامی (هنرمند صنایع دستی فعال در رشته چاپ قلمکار اصفهان) درخصوص تغییر ذائقه بازار و گرایشی که به سمت طرح ها و رنگهای نو بوجود آمده، گفت: پارچه های قلمکار از گذشته طرح های سنتی مخصوص خود دارد که هنوز هم مورد استقبال مشتریان است. از جمله این طرح ها میتوان به بته جقه هایی اشاره کرد که در اصفهان و حتی سایر شهرها مورد توجه قرار می گیرد. اینکه آیا ایده های نو هم مورد استقبال قرار می گیرد باید بگویم بله.

از حدود سال 97 تا به امروز پیروز شدیم 150 نوع طرح و رنگ نو کار کنیم. اما از آنجایی که چاپ قلمکار کار دست است و وقتی از تنوع و طرح های نو صحبت می کنیم، این تنوع به سادگی بوجود نیامده و نیازمند صرف وقت و زمان و خلاقیت و…است. از این رو از نظر قیمتی با طرح های قدیمی و رایج تفاوت دارد. با این وجود مشتریانی که طرح نو و نو می خواهند قیمت آن را نیز پرداخت می کنند.

او ادامه داد: تفاوت کارهای قدیم و نو در آن است که برای کارهای نو زمان و هزینه بیشتری صرف شد؛ برای مثال چاپ قلمکار نوی را طراحی کردیم که با رنگ سبز بسیار خاص رنگ آمیزی می گردد. حتی رنگ بندی یاسی هم داریم. اما برای آنکه بتوانیم این رنگ ها و طرح ها را به مرحله نهایی و ارائه به مخاطب برسانیم بیش از 50 کار خراب شده تا بتوانیم به نتیجه برسیم. اینگونه نیست که یکباره تصمیم به تغییر رنگ ها و طرح ها بگیریم و کار نو تولید گردد.

برای تولید کارها و طرح های نو زمان، مواد، هزینه و…صرف و آزمون و خطاهای مختلف انجام می گردد تا خروجی کار را بتوانیم ببینیم. ضمن آنکه پارچه قلمکار در سایزها و اندازه ها و شکل های مختلف است و میتوان گفت حدود 300 سایز دارد و باید بتوانیم طرح نو را در این ابعاد و شکل ها تکثیر کنیم.

بهرامی درخصوص رنگ هایی که در چاپ قلمکار استفاده می گردد، گفت: در حال حاضر رنگ های مورد استفاده در چاپ قلمکار مجموعه ای از رنگ معدنی و ترکیبات گیاهی قدیمی است و نمی تواند فقط معدنی باشد. البته در گذشته و حتی تا 50 سال پیش همه رنگ های مورد استفاده در چاپ قلمکار گیاهی بود. اما اکنون با توجه به هزینه های هنگفتی که وجود دارد نمیتوان فقط از رنگ های گیاهی استفاده کرد. ماندگاری رنگها نیز به کیفیت کار بستگی دارد.

البته معتقد هستم تولید کنندگانی که حرفه ای این کار هستند از رنگ های با کیفیت و با ماندگاری بالا برای چاپ قلمکار استفاده می کنند. مگر آنکه بنابر تقاضای بازارشان یا حتی بنابر درخواست مشتریان برای ارزان تر کردن قیمت تولید نهایی از کیفیت کار بکاهند.

او تاکید کرد: کیفیت محصولات صنایع دستی بیشتر شهرهای کشور بعد از خرید از طریق مشتریان تعیین می گردد. ممکن است مشتری پارچه قلمکاری با قیمت مناسب بخرد اما بعد از یک ماه و چند ماه کیفیت آن تعیین می گردد. حتی اگر هم صنایع دستی با قیمت گران خریداری گردد، بعد از چند ماه کیفیت آن تعیین می گردد. در واقع صنایع دستی ممکن است در مواردی قیمت های مختلف داشته باشد اما قطعا هر ارزانی علتی دارد که در بیشتر موارد به کیفیت باز می گردد.

او که مسئول فروش پارچه های چاپ قلمکار نیز هست، درخصوص شرایط فروش این صنایع دستی گفت: از سایز و اندازه پارچه گرفته تا رنگ و طرح و استادکار و حتی فوت های کوزه گری که در چاپ قلمکار به کار گرفته می گردد، در قیمت نهایی تاثیرگذار است. حتی دو برادر که در یک کارگاه کار می کنند، آثاری متفاوت خلق می کنند و هنر دستشان یکی نیست. سایز کار نیز در قیمت تاثیرگذار است. اما اگر بخواهم رنج قیمت بگویم، میتوان گفت در رایج ترین سایز پارچه چاپ قلمکار که یک در یک متر است کمترین قیمت 150 هزار تومان است و بیشترین قیمت که برای یک کار فاخر است از 2 میلیون شروع می گردد گاه تا 5 میلیون تومان هم می رسد.

البته فروش ماهانه ثابت نداریم و بسته به شرایط بازار خیلی متغیر است. اگر بتوانیم صادرات داشته باشیم قطعا بخش فروش بهبود خواهد یافت. اما درحال حاضر در بیشتر مواقع وقتی طرف خارجی متوجه می گردد که باید برای خرید این کارها به ایران بیاید، خرید را کنسل می کند، چرا که از یک سو تبلیغات درست و کافی درخصوص معرفی صنایع دستی انجام نمی گردد و در عین حال تحریم ها تاثیر زیادی در عدم فروش و صادرات گذاشت.

بهرامی در پاسخ به این سئوال که آیا در تهیه مواد اولیه برای چاپ قلمکار با چالش روبرو هستند یا خیر گفت: در تهیه مواد اولیه با مشکل خاصی روبرو نیستیم، چرا که مواد اولیه این کار در مرحله نخست نخ برای تهیه پارچه است که البته قیمت آن با نوسان دلار در بازار تغییر می کند و تبدیل به معضلی برای ما شده است. معضل ما تبدیل به معضل برای مشتری می گردد. ما به اندازه ای تولید می کنیم که بازار و مشتری داشته باشد. وقتی تقاضا کم گردد، تولید را کاهش می دهیم. ما کارگاه بافندگی پارچه داریم که به سبک قدیم انجام می گردد. تار و پورد پارچه از نخ است و به صورت کارگاهی تولید می گردد و هنوز صنعتی نکرده ایم.

به اعتقاد این هنرمند چاپ قلمکار، مشتریان رنگهای نوی که در چاپ قلمکار مورد استفاده قرار می گیرد را خیلی دوست دارند. رنگهایی از جمله فیروزه ای، قرمز و زرد که البته با طرح های نو ادغام می شوند مورد استقبال بازار است. اما در این میان اینکه برای چه موردی قرار است استفاده گردد، مهم است. ممکن است یک طرح خاص داشته باشیم که هیچگاه آن را برای تبدیل شده به سفره غذا پیشنهاد نمی دهیم اما برای استفاده در اکسسوری ها و لباس ها مورد استفاده قرار می گیرد. در واقع این روزها شاهد تغییر مراحل استفاده از پارچه های قلمکار و ورود آن به عرصه مد و لباس هستیم و دیگر فقط نگاه بقچه یا سفره به پارچه های قلمکار وجود ندارد.

مصاحبه: معصومه دیودار