آشنایی جنگل های هیرکانی ایران hyrcanian forest

به گزارش کنفرانس هکا، جنگل های هیرکانی کجا می رویند؟

از نظر جغرافیای جنگل، جنگل های خزری شمال ایران، به طور کلی جزو جنگل های سبز تابستانی یا جنگل های پهن برگ خزان کننده و جنگل های مدیترانه ای به شمار می روند که به جنگل های هیرکانی مشهورند. جنگل های خزری به صورت نوار باریک و بلندی روی دامنه شمالی سلسله جبال البرز ظاهر شده اند.

آشنایی جنگل های هیرکانی ایران hyrcanian forest

ویژگی و مساحت جنگل های هیرکانی

طول این نوار حدود 800 کلیومتر و عرض آن بین 20 تا 70 کیلومتر در نوسان است. جنگل های شمال ایران از آستارا آغاز و تا دره گلیداغی بجنورد ادامه می یابد. گسترش عمودی آن از سطح دریا آغاز و تا ارتفاع حداکثر 2800 متر ادامه پیدا می نماید. مساحت این جنگل ها در اوایل قرن جاری، به 6/3 میلیون هکتار بالغ برآورد شده است. با آغاز بهره برداری تجاری از جنگل های هیرکانی و هم چنین چرای مفرط و قطع بی رویه، این سطح در حال کاهش است. به طوری که امروزه حدود 1/9 میلیون هکتار جنگل در این منطقه باقی مانده که از این مقدار فقط 1/2 میلیون جزو جنگل های مرغوب و تجاری به شمار می رود.

جنگل های شمال از نظر تعداد گونه درختی و درختچه ای بسیار غنی اند و تقریبا 80 گونه درختی (به طور عمده پهن برگ) و 50 گونه درختچه ای به صورت طبیعی در این جنگل ها یافت می گردد.

محل رویش جنگل های هیرکانی

1- جلگه و ارتفاعات پایین (عمدتا بلوط شمشادستان , توسکاستان , توسکا لرگستان , جامعه انجیلی)

2- دامنه های متوسط (عمدتا انجیلی ممرزستان , بلوط ممرزستان)

3- دامنه های مرتفع (راشستان و راش - ممرزستان)

4- ارتفاعات فوقانی و مرز جنگل (شامل گونه های غالب اوری, لور, سرو سابینا و کامونیس).

جنگل راش - مشهورترین و گسترده ترین گونه درختی جنگل های کوهستانی شمال - کلیماکس بخش وسیعی از جنگل های هیرکانی را به خود اختصاص داده اند. از مشهورترین درختان آن می توان راش، بلوط، توسکا، ممرز، افرا، انجیلی، نارون، زبان گنجشک، گیلاس وحشی، بارانک، سرخدار، نمدار، شمشاد، لرگ، لیلکی، خرمندی، آزاد، انجیر و... را نام برد. از درختچه های این جنگل ها نیز ازگیل، زالزالک، زغال اخته، الوچه وحشی، انار، جل، خاس، کوله خاس، سیب وحشی و... قابل ذکر هستند.

جنگل های هیرکانی شرق ایران

چهره متفاوتی از این جنگل ها نیز در آذربایجان شرقی و در منطقه ارسباران به چشم می خورد که به عقیده بعضی کارشناسان مستقلا با نام جنگل های ارسباران در طبقه بندی جنگل های ایران یاد می گردد. اقلیم شمال ایران در حقیقت یک اقلیم نیمه مدیترانه ای، دارای آب و هوای معتدل و مرطوب است. میزان بارش سالانه در این منطقه، به طور متوسط 1000 میلی متر است که بیشترین آن در قسمت های غربی و کمترین آن در نواحی شرقی می بارد. به طور متوسط میزان بارندگی از غرب به شرق کاهش می یابد، حداکثر میزان بارش اندازه گیری شده در حدود 2000 میلی متر و حداقل 600 میلی تر در سال است. پراکنش بارندگی در طول سال کاملا منظم نیست. بیشترین مقدار بارندگی در فصول بهار و پاییز و کمترین آن در تابستان است. طول دوره خشکی نیز از غرب به شرق افزایش می یابد. به طور متوسط طول دوره خشکی در غرب یک ماه، مناطق مرکزی 2 ماه و در قسمت های شرقی گاهی به 3 ماه در سال نیز می رسد. درجه حرارت متوسط سالانه بین 15 تا 18 درجه سانتی گراد است. میانگین گرم ترین ماه سال بین 28 تا 35 درجه و سردترین ماه سال بین 1 درجه بالای صفر تا 4 درجه زیر صفر است.

حیات وحش در جنگل های هیرکانی

1- پرندگان

گنجشک سانان، سار، دارکوب، اردک نوک پهن که در پائیز مهمان جنگل های هیرکانی است، قرقاول خزری گونه در حال انقراض، کبک، بلدرچین، کبوتر جنگلی، قرقی، شاهین، قوش، دال (کرکس)، عقاب، جغد، اردک اره (اردک خاکستری یا مرمری هم گویند)

2- پستانداران و چهارپایان

مرال، شوکا، کل و بز در اکثر نقاط منقرض شده به جز بخشی در پارک ملی گلستان و جنگل های هیرکانی آمل، پلنگ، گرگ، گراز، خرس قهوه ای (رنگ قهوه ای مایل به حنایی، دارای چشمانی ضعیف ولی حس بویایی و شنوایی قوی) روباه سر دم سیاه (مختص جنگل های هیرکانی)، شغال، سمور، خارپشت (جوجه تیغی)، چوله (تشی)، خرگوش، موش جنگلی، گورکن، گربه وحشی، جنگل های هیرکانی آمل زیست گاه و محل کشف اسبچه خزر (کاسپین) نیز است.

منبع:اکولوژی بوم شناسی Ecology