آشنایی جنگل های هیرکانی ایران hyrcanian forest
به گزارش کنفرانس هکا، جنگل های هیرکانی کجا دیده می شوند؟
جنگل های هیرکانی که جزو جنگل های سبز تابستانی، جنگل های پهن برگ و جنگل های مدیترانه ای به شمار می روند مانند نوار باریک و بلندی در دامنه شمالی کوه های البرز روییده اند. این جنگل ها در حاشیه جنوب دریای خزر، در مازندران، گیلان، گرگان تا ارسباران دیده می شوند. خانه اصلی جنگل های هیرکانی مازندران است؛ چیزی حدود 53 درصد از جنگل های هیرکانی در این خطه قرار گرفته است. 26 درصد دیگر در گیلان و 21 درصد آن در گلستان واقع شده اند. در جنگل الیمستان، افراتخته، جنگل ابر، جنگلهای ارسباران، ناهارخوران گرگان، بولا، جنگل واز، پلنگ دره، لیسار و... می توانید از جنگل های هیرکانی بازدید کنید. هیرکان نام قومی در گلستان بود و جنگل های هیرکانی احتمالا نامشان را از همین قوم گرفته باشند.
جنگل های هیرکانی به ثبت جهانی رسیدند
جنگل های هیرکانی تنها بازمانده دوران عصر یخبندان و دوره سوم زمین شناسی هستند. قدمت طولانی، تنوع بالای زیستی، نقش چشمگیر در حیات زمین باعث شد برای نخستین بار آذربایجان به فکر ثبت جهانی جنگل های هیرکانی بیفتد. جنگل های هیرکانی با معیارهای یونسکو برای ثبت جهانی میراث طبیعی هم خوانی داشتند. البته در سال 2005، با ثبت جهانی این درختان موافقت نشد و بعد از کوشش کشورهای آذربایجان و ایران به تازگی سازمان یونسکو با ثبت جهانی جنگل های هیرکانی در ایران موافقت کرد. حدود 310 هزار هکتار از جنگل های هیرکانی به ثبت جهانی رسید. ثبت جهانی این جنگل ها خبر خوشی است. این موضوع در کنار گذاشتن رفتارهای غلط مثل دامداری، طرح های جنگل داری و پیشرفت روستاها در این مناطق نقش چشمگیری خواهد داشت و بودجه هایی به آن اختصاص داده خواهد شد.
ویژگی و مساحت جنگل های هیرکانی
جنگل های هیرکانی حدود 55 هزار کیلومتر مساحت دارند. از این مقدار حدود 20 هزار هکتار در آذربایجان و 2 میلیون هکتار آن در ایران واقع شده است. طول این نوار حدود 800 کلیومتر و عرض آن بین 20 تا 70 کیلومتر در نوسان است. جنگل های شمال ایران از آستارا آغاز و تا دره گلیداغی بجنورد ادامه می یابد. گسترش عمودی آن از سطح دریا آغاز و تا ارتفاع حداکثر 2800 متر ادامه پیدا می نماید. مساحت این جنگل ها در اوایل قرن جاری، به 6/3 میلیون هکتار برآورد شد. با آغاز بهره برداری تجاری از جنگل های هیرکانی و هم چنین چرای مفرط و قطع بی رویه، این سطح در حال کاهش است. تقریبا نیمی از این جنگل ها از بین رفته و تنها حدود 3/10 درصد آن ها محافظت می شوند.
جنگل های شمال از نظر تعداد گونه درختی و درختچه ای بسیار غنی اند و تقریبا 80 گونه درختی (به طور عمده پهن برگ) و 50 گونه درختچه ای به صورت طبیعی در این جنگل ها یافت می گردد.
محل رویش جنگل های هیرکانی
1- جلگه و ارتفاعات پایین (عمدتا بلوط شمشادستان , توسکاستان , توسکا لرگستان , جامعه انجیلی)
2- دامنه های متوسط (عمدتا انجیلی ممرزستان , بلوط ممرزستان)
3- دامنه های مرتفع (راشستان و راش - ممرزستان)
4- ارتفاعات فوقانی و مرز جنگل (شامل گونه های غالب اوری, لور, سرو سابینا و کامونیس).
جنگل راش جزو جنگل های هیرکانی
بخش وسیعی از جنگل های هیرکانی شامل جنگل های راش می گردد. جنگل راش، مشهورترین و گسترده ترین گونه درختی جنگل های کوهستانی شمال به شمار می رود. از مشهورترین درختان این جنگل می توان راش، بلوط، توسکا، ممرز، افرا، انجیلی، نارون، زبان گنجشک، گیلاس وحشی، بارانک، سرخدار، نمدار، شمشاد، لرگ، لیلکی، خرمندی، آزاد، انجیر و... را نام برد. از درختچه های این جنگل ها نیز می توان به ازگیل، زالزالک، زغال اخته، الوچه وحشی، انار، جل، خاس، کوله خاس، سیب وحشی و... اشاره نمود.
جنگل های هیرکانی شرق ایران
چهره متفاوتی از این جنگل ها نیز در آذربایجان شرقی و در منطقه ارسباران به چشم می خورد که به عقیده بعضی کارشناسان مستقلا با نام جنگل های ارسباران در طبقه بندی جنگل های ایران یاد می گردد. اقلیم شمال ایران در حقیقت یک اقلیم نیمه مدیترانه ای، دارای آب و هوای معتدل و مرطوب است. میزان بارش سالانه در این منطقه، به طور متوسط 1000 میلی متر است که بیشترین آن در قسمت های غربی و کمترین آن در نواحی شرقی می بارد. به طور متوسط میزان بارندگی از غرب به شرق کاهش می یابد، حداکثر میزان بارش اندازه گیری شده در حدود 2000 میلی متر و حداقل 600 میلی تر در سال است. پراکنش بارندگی در طول سال کاملا منظم نیست. بیشترین مقدار بارندگی در فصول بهار و پاییز و کمترین آن در تابستان است. طول دوره خشکی نیز از غرب به شرق افزایش می یابد. به طور متوسط طول دوره خشکی در غرب یک ماه، مناطق مرکزی 2 ماه و در قسمت های شرقی گاهی به 3 ماه در سال نیز می رسد. درجه حرارت متوسط سالانه بین 15 تا 18 درجه سانتی گراد است. میانگین گرم ترین ماه سال بین 28 تا 35 درجه و سردترین ماه سال بین 1 درجه بالای صفر تا 4 درجه زیر صفر است.
حیات وحش در جنگل های هیرکانی
1- پرندگان
گنجشک سانان، سار، دارکوب، اردک نوک پهن که در پائیز مهمان جنگل های هیرکانی است، قرقاول خزری گونه در حال انقراض، کبک، بلدرچین، کبوتر جنگلی، قرقی، شاهین، قوش، دال (کرکس)، عقاب، جغد، اردک اره (اردک خاکستری یا مرمری هم گویند)
2- پستانداران و چهارپایان
مرال، شوکا، کل و بز در اکثر نقاط منقرض شده به جز بخشی در پارک ملی گلستان و جنگل های هیرکانی آمل، پلنگ، گرگ، گراز، خرس قهوه ای (رنگ قهوه ای مایل به حنایی، دارای چشمانی ضعیف ولی حس بویایی و شنوایی قوی) روباه سر دم سیاه (مختص جنگل های هیرکانی)، شغال، سمور، خارپشت (جوجه تیغی)، چوله (تشی)، خرگوش، موش جنگلی، گورکن، گربه وحشی، جنگل های هیرکانی آمل زیست گاه و محل کشف اسبچه خزر (کاسپین) نیز است.
منبع:اکولوژی بوم شناسی Ecology
منبع: دالاهوeuroro.ir: اروپا: سفر به مهد فناوری و میراث دار تمدن باستانی روم و یونان