آبخیزداری و مدیریت سیل جنوب کشور - کنفرانس هکا

به گزارش خبرنگاران، 11 دی ماه بود که سازمان هواشناسی نسبت به وقوع سیل در جنوب کشور هشدار داد و 13 دی ماه بعضی از استان های کشور در پی تشدید بارش ها دچار سیلاب شدند که منجر به فوت 9 نفر و وارد آمدن میلیاردها تومان خسارت شد. در نهایت پس از چهار روز، سازمان های مربوطه به کنترل نسبی شرایط دست یافتند این در حالیست که پس از هربار وقوع سیلاب پرسشی که فکر را مشغول می نماید، این است که آیا این حجم از خسارت جانی و اقتصادی قابل پیشگیری نیست؟ به گفته جزی آبخیزداری موثرترین اقدام برای کاهش آثار خشکسالی و کاهش خسارات سیل است. آبخیزداری می تواند برای مردم تمام روستاها و شهرهای یک حوزه آبخیز امکان زندگی و معیشت را میسر کند و موثرترین راه برای حفظ امنیت غذایی و زیستی در کشور است.

هوشنگ جزی در گفت و گو با خبرنگاران با اشاره به سیلاب های اخیر اظهارکرد: 29 استان در کشور دچار بارش شدید و در این میان حدود 17 استان با سیلاب روبرو شدند که این شرایط برای هشت استان خیلی شدید بود و از میان آن ها استان های هرمزگان، سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، کرمان، فارس و بوشهر بیش از سایر استان ها تحت تاثیر سیلاب قرار گرفتند.

وی در ادامه به تعریف آبخیزداری پرداخت و گفت: آبخیزداری یعنی مدیریت پایدار و جامع حوزه آبخیز که به تناسب موقعیت انسانی، اجتماعی، جغرافیایی و طبیعی طراحی و اجرا می گردد. اقدامات آبخیزداری شامل اقدامات بیولوژیکی یعنی حفظ و احیای پوشش گیاهی، بیومکانیکی یعنی تلفیق عملیات مکانیکی و بیولوژیکی، مکانیکی یعنی بندها و سدهای کوتاه می گردد. در واقع آبخیزداری اقدامات مدیریتی و حفاظتی محسوب می گردد.

مدیرکل دفتر حفاظت خاک و آبخیزداری سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور اضافه نمود: تکنیک های کاربردی که در منطقه ها کم شیب انجام می دهیم مثل بخش سیلاب و تغذیه حوضچه های مصنوعی مربوط به تغذیه آبخوان ها و تکنیک هایی که در بالادست انجام می گردد مانند مدیریت سیلاب، کنترل فرسایش، مدیریت رسوب در حوزه های کوهستانی برنامه ریزی می گردد.

وی درباره مقدار تاثیر آبخیزداری و آبخوان داری بر کاهش اثرات مخرب سیل جنوب کشور اظهار کرد: برآوردهای اولیه در هشت استان ذکر شده نشان می دهد که حداقل 2 میلیارد مترمکعب سیلاب به وسیله سازه های آبخیزداری مدیریت شده است که البته هنوز در بسیاری از نقاط این منطقه سیل به طور کامل فروکش نکرده و ضروری است تا در روزهای آینده اطلاعات دقیق تری جمع آوری کنیم.

مدیرکل دفتر آبخیزداری و حفاظت خاک سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور در عین حال گفت: در منطقه های از شهرستان های چابهار و دشتیاری، به علت ایجاد سازه های آبخیزداری بارش شدید باران و سیلاب به خوبی کنترل شد. در استان هرمزگان به خصوص در میناب حوزه شهری اقدامات بسیار مناسبی در مورد کنترل سیلاب انجام داد و در بشاگرد این اقدامات موجب رضایت مردم شده است چراکه به جای آسیب وارد کردن به منطقه، توانست منابع آبی مناسبی را آماده سازی کند.

وی با اشاره به تاثیر 70درصدی آبخیزداری بر کنترل سیلاب گفت: بر اساس گزارش های موجود آبخیزداری توانسته حداقل 70 درصد سیلاب در سطح کشور را در خود استحصال و به نفوذ و یا کاهش سرعت آن یاری کند که این عدد در مدیریت سیلاب عدد بسیار قابل توجهی است و در هشت استانی که سیل ایجاد و در حوزه های آبخیز که آبخیزداری اجرا شده است، برآورد اولیه از سیلاب 4962میلیون متر مکعب و حجم سیلاب مدیریت شده معادل 2696 میلیون مترمکعب بوده است.

جزی اضافه نمود: در صحبت های رییس جمهوری بعلاوه در بازدید محمد مخبر - معاون اول رییس جمهوری - بر لزوم مدیریت سیلاب، اثربخشی اقدامات آبخیزداری و ضرورت توسعه عملیات آبخیزداری تاکید شد چراکه در پی تخصیص بودجه از محل صندوق توسعه ملی طی سه سال گذشته، آبخیزداری نتایج مثبت مشهودی داشته است.

مدیرکل دفتر حفاظت خاک و آبخیزداری سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور با ذکر مثالی به تبعات جاری شدن سیل اشاره نمود و گفت:طی دو سه سال اخیر در منطقه دشتیاری با تشدید پدیده مخرب فرسایش خندقی در پی جاری شدن سیل روبرو بوده ایم که حدود 250روستا و فعالیت های دامداری و کشاورزی این منطقه را در معرض تهدید قرار داده است این در حالیست که در روستای نلیت دشتیاری با همکاری مردم چند روستا به طور مشترک عملیات آبخیزداری انجام شد و درجریان سیل اخیر در حدود 7000هکتار اراضی دیم و مرتعی مردم که تنها محل معیشتی مردم است پس از 15 سال احیا و قابل بهره برداری و موجب شادی و شکرگزاری مردم چند روستا شد.

وی در بخش دیگری از صحبت های خود به آبخوان داری و تاثیرآن در منطقه ها دشتی اشاره و اظهارکرد: آبخوان ها همان سفره های آب زیرزمینی هستند که در حوزه های آبخیز قرار دارند. در واقع آبخوان داری به معنای مدیریت آبخوان ها است. اراضی دشت ها در آبخوان ها قرار گرفته اند و چاه های حفر شده در دشت ها از آبخوان ها بهره برداری می نمایند.

مدیرکل دفتر حفاظت خاک و آبخیزداری سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور ادامه داد: در بحث آبخوان داری دو اقدام مهم تغذیه و مدیریت بهره برداری باید انجام گردد. در این صورت می توان گفت که آبخوان داری در حال اجرا است و یا مدیریت آبخوان انجام می دهیم اما متاسفانه مدیریت بهره برداری بسیار ضعیف است و برای تغذیه آبخوان ها سرمایه گذاری بسیار کمی اجرا شده است.

وی درباره علت ضعف در مدیریت بهره برداری از آب اظهار کرد: تعداد چاه های حفرشده در کشور باعث برداشت زیاد آب از آبخوان ها شده که این عمل فرونشست زمین را در پی داشته و مسائل اساسی برای آبخوان ها به وجود آورده است.

جزی در خاتمه با اشاره به تغذیه آبخوان ها گفت: ما به وسیله اقدامات آبخیزداری امکان تغذیه آب ها را فراهم می کنیم که می تواند به بهبود شرایط آبخوان ها یاری کند بنابراین آبخوان در حوزه آبخیز قرار گرفته است یعنی از کوه ها و منطقه پرشیب به منطقه ها کم شیب که آبخوان قرار گرفته است، جاری می شوند بنابراین باید یکپارچه مدیریت شوند که در این صورت می گوییم آبخیزداری اجرا شده است.