چرا نسبت به کسانی که دوست شان داریم، پرخاشگرتریم؟ - کنفرانس هکا

علی سلیمی: اگر بر رفتارهای خود یا اعضای نزدیک خانواده دقت کنیم احتمالا خواهیم دید که رفتارهای بسیاری از ما در درون خانه و فضای خانواده با بیرون از خانه و روابط اجتماعی مان در جامعه فرق دارد. خیلی از ما نسبت به افراد نزدیک خود یعنی والدین، همسر، خواهر یا برادر سرد، بداخلاق، بی حوصله و اصطلاحا بی اعصاب هستیم اما با افرادی که در جامعه با آنها تعامل داریم بسیار خوش برخورد، مهربان و با مدارا هستیم. این پدیده چند سالی است که به وسیله محققان مورد تحقیق قرار گرفته است که به آن پرخاشگری روزمره (every day aggression) فته می گردد.

برای اینکه به فهم کامل تر این موضوع برسیم ابتدا احتیاج است که معنا و انواع پرخاشگری را بدانیم.

بارون و ریچاردسون پرخاشگری را اینگونه تعریف می نمایند: هر رفتاری که به هدف آسیب رساندن به موجود زنده دیگری باشد. این تعریف ساده چند مولفه مهم دارد:

1- پرخاشگری یک رفتار است، نه یک فکر، ایده یا نگرش(بر خلاف عصبانیت یا خصومت)

2- پرخاشگری خودآگاهانه و عمدی است و آسیب تصادفی به دیگری پرخاشگری حساب نمی گردد.

3- پرخاشگری متضمن قصد آسیب است و این آسیب ممکن است اشکال مختلفی داشته باشد که شامل پرخاشگری مستقیم، غیرمستقیم و منفعلانه است.

- پرخاشگری مستقیم: شامل پرخاشگری فیزیکی، حمله کلامی، ضربه زدن، اعمال آزاردهنده و فریاد زدن

- پرخاشگری غیرمستقیم: به معنای آسیب به فردی نه به شکل مستقیم بلکه به واسطه فرد یا شیئی دیگر مانند شایعه پراکنی، تهمت و آسیب رساندن به اموال. پرخاشگری غیرمستقیم بسیار شبیه به مفهوم پرخاشگری اجتماعی است که به معنای آسیب رساندن با برهم زدن و لطمه زدن به روابط دیگری.

پرخاشگری منفعلانه: این نوع پرخاشگری شامل مواردی مانند دیر جواب دادن یا جواب ندادن زنگ ها و پیغام ها، بی توجهی و بی محلی به دیگری است که در آن سعی می گردد به شکل منفعلانه و انجام ندادن یک سری کارها به دیگری آسیب رساند. این نوع پرخاشگری در روابط عاشقانه بیشتر دیده می گردد.

چرا بیرون خوش برخورد و مهربان هستیم ولی در خانه بداخلاق و عصبی

حال که با انواع مختلف پرخاشگری آشنا شدیم باید به آنالیز این موضوع بپردازیم که کدام نوع پرخاشگری در روابط با افراد نزدیک و در خانه بیشتر دیده می گردد.

دکتر ریچاردسون؛ روانشناس، استاد دانشگاه و عضو هیئت تحریریه رفتار پرخاشگرایانه و مجله روانشناسی اجتماعی بالینی پس از چندین سال تحقیق نتیجه گیری نموده است که پرخاشگری افراد به نزدیکان خود بیشتر از نوع پرخاشگری مستقیم است و شامل بدرفتاری های مختلف از جمله فریاد، آزار کلامی و فیزیکی می گردد. ریچاردسون می گوید:ما نسبت به کسانی که دوست شان داریم، بی رحم تر هستیم.

اما این گونه رفتارهای ما چه دلایلی می تواند داشته باشد:

- نزدیکان ما بیشتر ما را عصبانی می نمایند زیرا که توقع ما از نزدیکان خود بسیار بیشتر است

ما سال ها کنار آنها زندگی نموده ایم و انتظار داریم نسبت به افکار و احساسات ما شناخت بالایی داشته باشند. به همین دلیل وقتی رفتاری که باب میل ما نیست از نزدیکمان سر میزند بیشتر محتمل است که نسبت به آنها پرخاشگری داشته باشیم در صورتی که همان رفتار از یک غریبه باعث رفتار پرخاشگرایانه ما نمی گردد زیرا توقعی نداریم که آنها نسبت به ما شناخت داشته باشند. مثلا فرض کنید به خاطر کمردردی که دو سه روز است دارید تا حد زیادی بی حوصله هستید و وقتی مادرتان درخواست خرید از شما می نماید بسیار عصبانی می شوید اما وقتی همکارتان درخواست یاری برای جابجایی میز خود را از شما می نماید بدون عصبانیت به او پاسخ می دهید زیرا انتظار دارید مادرتان درک کنید که شما کمردرد دارید ولی چنین توقعی از همکار خود ندارید.

- ما ترس کمتری درباره از دست دادن افراد نزدیک خانواده خود داریم

خانواده ما افرادی هستند که همیشه کنار ما بوده اند و هستند و هر چقدر هم که با آنها بدرفتاری نموده باشیم احتمال زیاد ما را طرد ننموده و نخواهند کرد و هر طور که شده در نهایت به مراقبت از ما پرداخته اند. به همین دلیل این پیش فرض در فکر ما شکل گرفته است که هر چقدر هم بدرفتاری کنیم باز ترک نخواهیم شد و همین موضوع باعث می گردد با خیال راحت تر به خود اجازه می دهیم که با آنها بدرفتاری کنیم.

- اما ما نسبت به غریبه ها هم ترس از طرد شدن داریم و هم تحت فشار اجتماعی خود را می بینیم که باید درست برخورد کنیم

به عنوان مثال خیلی از افراد قبل از ازدواج و در دوران نامزدی در جهت کسب تایید دیگری کوشش می نمایند و بسیار خوش برخورد و بااخلاق هستند اما پس از ازدواج رفتار آنها تغییر می نماید.

- جابجایی

ممکن است از خشمی که نسبت به افراد بیرون از خانه داریم را به خانه آورده و به شکل جابجا شده پرخاشگری خود را به آنها ابراز کنیم و اصطلاحا خشم خود را سر آنها خالی می کنیم. به عنوان مثال فردی که از دست رئیس اش عصبانی است و عصبانیت خود بر سر همسر خود خالی می نماید زیرا عواقب و پیغامدهای کمتری برای او خواهد داشت.

- تعارضات حل نشده بین ما و افراد نزدیک خود

مثلا پسر جوانی که با پدر خود تعارضات حل نشده ای را از کودکی حمل می نماید ممکن است نسبت به او بسیار پرخاشگر باشد اما بیرون از خانه و با دوستان خود روابط اجتماعی خوبی را برقرار کند.

هر کدام از این دلایل می توانند به طور جداگانه باعث شوند که ما نسبت به نزدیکان خود بدرفتاری بیشتری داشته باشیم که حل و فصل آنها در مرحله اول نیز به تفکیک و شناسایی و کوشش برای تغییر آن دارد.