منظر بصری مسیر دسترسی تخت جمشید به پاسارگاد مخدوش شده است - کنفرانس هکا

علی اسدی (باستان شناس و عضو هیات علمی گروه باستان شناسی دانشگاه هنر شیراز) با اشاره به فعالیت مخرب معادن در مسیر پاسارگاد و تخت جمشید گفت: دره ای که بین تخت جمشید و پاسارگاد قرار گرفته است، یکی از زیباترین دره های طبیعی است که علاوه بر منظر طبیعی بسیار زیبا، ارزش فرهنگی فوق العاده ای دارد، چرا که از گذشته تنها راه ارتباطی بین تخت جمشید و پاسارگاد بود. اهمیت این دره به میزان ای هست که اوژن فلاندن و پاسکال کست (دانشمندان و نقاشان فرانسوی) که در سالهای 1840 - 1841 میلادی به ایران سفر کردند و تقریبا به تمام نقاط ایران رفتند و از آثار تاریخی ایران طراحی کردند و در نهایت کتابی به نام سفر به ایران در چند جلد تالیف کردند که در سال 1851 میلادی در شهر پاریس به چاپ رسید، طرح این دره را نیز کشیده اند.

در واقع این نشان دهنده اهمیت این دره است که آنها نیز در آن موقع نقشه آن را ترسیم کردند.

او ادامه داد: این دره حدود 80 کیلومتر درازا دارد اما عرض آن کم است و در وسط آن رودخانه ای جاری است. در متون تاریخی از جمله فارسنامه ابن بلخی رودی که در این دره جاری است به نام رود پلوار شناخته می گردد اما اکنون بیشتر به سیوند معروف است. در بخشی از این دره سالهای پیش سد سیوند ساخته شد که بعدها ماجراهای تنگه بلاغی و آبگیری این سد و زیر آب رفتن آثار تاریخی را در پی داشت. ابتدای این دره از سمت تخت جمشید در دهانه جنوب شرقی آن شهر استخر قرار گرفته است. سپس آثار مختلفی از دوره های تاریخی از جمله پلهای متعدد روی این رودخانه و در این دره وجود دارد. حتی معدن سنگ هخامنشی سیوند در این دره قرار گرفته است که یکی از بزرگترین معادن دوره هخامنشیان است.

معدن باستانی سیوند که یک معدن دوره هخامنشی است، سالهاست بسته شده و در واقع در 2500 سال پیش مورد استفاده بود. علاوه بر آن در دامنه های دو طرف دره، شواهد استقرارگاه ها و روستاهای متعددی از دوره های هخامنشی، ساسانی و اسلامی داریم. سالها پیش این دره را مورد آنالیز قرار دادیم و نقشه جانمایی این استقرارگاه ها در مجله باستان پژوهی منتشر شده که نشان از وجود تعداد زیادی از آثار فرهنگی و سکونتگاه های باستانی در این دره دارد.

این باستان شناس اعلام کرد: این دره علاوه بر دارا بودن استقرارگاه های متعدد از دوره های مختلف تاریخی، پیوند دهنده محور پارسه (تخت جمشید) و پاسارگاد است و به لحاظ منظر نیز در این میان از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که بیشتر گردشگران که برای بازدید از این دو اثر میراث جهانی می روند از جاذبه های طبیعی و زیبایی های این دره نیز تماشا می نمایند. این در حالی است که فعالیت بعضی معادن نو در بخش هایی از این دره علاوه بر ایجاد چشم انداز نامناسب، با تراشیدن کوه و استخراج سنگ ها، بخش هایی از استقرارگاه های تاریخی را از بین برده و این روند در بعضی بخش های دره هم اکنون نیز ادامه دارد.

به گفته اسدی، فعالیت معادن نو در این دره تاریخی سبب شده تا بخش هایی از دامنه دره گودبرداری و بریده گردد. این برداشت ها با توجه به بریدن دیواره دره، خسارات برگشت ناپذیری به منطقه وارد می نماید. بخش هایی از این دره در زمره حریم درجه 2 و 3 تخت جمشید است اما مابقی دره اینگونه نیست. اما نبودن در حریم نباید سبب گردد تا منظر یکی از زیباترین دره هایی که مسیر رفت و آمد گردشگران داخلی و خارجی در ایران است را از بین ببریم. این دره می تواند مملو از مجمتع های توریستی گردد نه آنکه با انفجارهای متعدد و سنگ بری های صنعتی و رها شدن نخاله ها و خارج شدن شکل کوه از حالت طبیعی خود تخریب گردد. در واقع فعالیت معادن نو در این دره به شدت منظر بصری این دره را تهدید می نماید.

این عضو هیات علمی گروه باستان شناسی دانشگاه هنر شیراز تاکید نمود: با وجود اهمیتی که این منطقه دارد، معادن برای فعالیت های خود بعضا میراث فرهنگی را دور می زنند و به یکباره شاهد آغاز فعالیت یک معدن هستیم که استعلامات لازم از سوی میراث را هم ندارد یا حتی برای ایجاد خود پاسخ منفی میراث را دارند اما باز هم کار خود را آغاز می نمایند. به طور کلی باید گفت دست کم در دره رود پلوار (یا دره سیوند کنونی) که ویژه ترین مسیر گردشگری ایران میتوان آن را قلمداد کرد و پاسارگاد و تخت جمشید را به هم متصل می نماید و بعلاوه تعداد زیادی آثار تاریخی در دل خود دارد، نباید شاهد فعالیت معدن و برداشت سنگ در آن باشیم و در واقع خسارات آن جبران ناپذیر است.

اگر جلوی فعالیت این معادن گرفته نگردد، مطمئنا هر روز شاهد درخواست مجوزهای نو برای فعالیت معادن نو یا حتی فعالیت بدون مجوز آنها خواهیم بود و این در دراز مدت خسران بزرگی برای منظر تاریخی مهمترین محوطه های میراث جهانی ایران یعنی تخت جمشید، نقش رستم، شهر استخر و پاسارگاد خواهد بود.