فاصله بومگردی های مازندران از تجربه زیست بومی - کنفرانس هکا

چند سالی می گردد که ذائقه توریستان از حضور و تماشای صرف مقاصد توریستی به سمت تجربه های نو و لمس زندگی بومی سوق پیدا نموده است. مثل تجربه زندگی در گالش منزل های مازندران یا قرار گرفتن در جریان یک زندگی واقعی بومی و محلی و اینکه چگونه و با چه کیفیتی از درکِ یک زیستِ مبتنی بر فرهنگ و اقلیم منطقه میزبان، صبح را به شب می رسانند و شب را به طلوع خورشید پیوند می زنند.

از آماده شدن صبحانه زمانی که هنوز ردی از خورشید در آسمان نیست تا رفتن به سمت و سوی کارهای روزانه، دوشیدن شیر و روانه کردن دام ها به سمت دشت و بازگرداندنشان، پخت شیر محلی، درک و لمس پخت نان، مشاهده فرآیند فراوری ماست و پنیر به روش های خاص و در ظروف مخصوص، فعالیت های باغی و کشاورزی و تجربه هایی که هر کدام هنوز برای بومیان منطقه هم مجذوب نماینده هستند می توانند به اجزای یک شبانه روز اقامت مهمانان در یک واحد اقامتی بومگردی باشند.

با این تعریف پرسش اینجاست که واحدهای بومگردی مازندران آیا توانسته اند دور از تصنعی بودن و حفظ ظاهر، توریستان را به یک زیست بومی و محلی دلچسب دعوت نمایند؟ در اغلب موارد پاسخ منفی است. در واقع نگاهی به صفحه های تعدادی از بومگردی های مازندران به ویژه در غرب استان که عمده مسافران استان را میزبانی می نماید نشان می دهد که حاشیه ها پررنگ تر از متن است و بومگردی ها بیش از آنکه تجربه گرا باشند به سمت و سوی اقامت در فضایی تصنعی حرکت نموده اند.

یک کارشناس توریستی تمرکز صرف دولت ها بر موضوع سفر بدون توجه به شکل گیری زنجیره ارزش را عامل بروز چنین شرایطی میداند و می گوید: در چنین شرایطی بخش های مختلف توریستی غیر فعال و ناقص حرکت می نمایند. به همین علت توریستی کنترل نشده ای داریم که نه تنها منابع را نابود نموده و ارزش افزوده ای را ایجاد نمی نماید، بلکه جاذبه های توریستی را هم روز به روز رو به نابودی سوق می دهد.

به گفته حسین گلین مقدم، نبود سیاستگذاری دولت ها در تکمیل زنجیره ارزش توریستی موجب شده که سرمایه گذاران بدون آموزش و مطلعی به این بخش ورود نمایند که همین نامطلعی ناشی از نبود آموزش باعث شده عمده فعالیت های بومگردی به اقامت و در نهایت سرو غذای محلی و حفظ ظواهر خلاصه گردد و این واحدها از کارکرد اصلی خود دور شوند.

وی پیرامون فاصله بومگردی های مازندران از تجربه زیست بومی می افزاید: نه تنها بومگردی ها مطلعی لازم برای معرفی جاذبه هایی از جنس تجربه را ندارند، بلکه جامعه مهمان نیز نسبت به خدمات مبتنی بر تجربه در یک منطقه مطلع نیست. در نتیجه زنجیره ناقصی از توریستی در جریان است.

گلین مقدم ضعف در فراوری محتوایی از جنس تجربه را از دیگر عوامل به حاشیه رفتن اهداف اصیل بومگردی توصیف می نماید و می گوید: اقامتگاه های بومگردی باید فراوری محتوای خوب و خدمات مبتنی بر تجربه را در دستور کار خود قرار دهند تا از این طریق جامعه مهمان را به کسب تجربه های منطقه خود دعوت نمایند.

وی با اشاره به لزوم تغییر سیاست های دولت مبنی بر تکمیل زنجیره ارزش، قرار گرفتن شرکت های فراوری محتوا در کنار بومگردی ها را از دیگر راهکارهای برون رفت از این شرایط معرفی می نماید و می افزاید: فراوری محتوای خوب مبتنی بر تجربه های بومی و محلی یاری می نماید که بومگردی ها از اقامت محوری به سمت تجربه محوری حرکت نمایند. به این معنی که با عرضه تجربه های نو برای مخاطب احتیاج ایجاد نمایند، مخاطب برای کسب این تجربه هزینه پرداخت کند و از این طریق یک جریانِ کسب و کار توریستی با بازارهای پایدار شکل بگیرد.

به طور معمول سفر رایج در کشور ما به ویژه برای منطقه ها شمالی سفری بدون چالش و کنش و تجربه است. عمده مسافران ورودی به شهرهای شمالی در پی آن هستند که همان امکانات شهر را در روستاها و بومگردی ها تجربه نمایند. به همین علت روستاییان برای جذب توریست، شرایط زندگی خود را تغییر می دهند. اتفاقی که موجب شده عمده بومگردی ها از اهداف اصلی شکل گیری خود دور شوند و به مراکز اقامتی صرف و خالی از تجربه بکر تبدیل شوند. در حالی که تمرکز بر تجربه گرایی باعث می گردد توریست فضایی بکر و نو را تجربه کند و از مسافر ناظر به توریستی فعال تبدیل گردد که نتیجه آن حفظ فرهنگ بومی و یک جریان توریستی پایدار و ارزش آفرین است.

مازندران بیش از سه هزار روستا دارد که محل سکونت دائمی نیمی از جمعیت استان است. در این منطقه ها ظرفیت های فوق العاده ای برای جذب مسافران و توریستان وجود دارد. به طوری که بنا به اعلام اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و توریستی بیش از 25 درصد مسافرانی که به این استان می آیند در روستاها اقامت می نمایند و تعداد اقامتگاه های بومگردی مجوزدار و فعال استان 372 واحد است.

چندی پیش مدیر کل میراث فرهنگی، توریستی و صنایع دستی مازندران اعلام نمود که طرح چگونگی ساخت و قواعد اجرای اقامتگاه های بومگردی در خارج از بافت روستاها از سوی این اداره کل تهیه و کارگروه امور زیر بنایی مازندران آن را تصویب کرد.

به گفته حسین ایزدی، نهایی شدن اجرای این مصوبه منوط به تصویب آن در شورای برنامه ریزی استان است تا از این پس متقاضیان راه اندازی واحدهای بومگردی بتوانند به این امر بپردازند.

با توجه به استقبال از ایجاد واحدهای بومگردی در استان برنامه ریزی برای راهنمایی کردن شیوه فعالیت این واحدها نیز امری لازم است تا طی سالهای آینده فعالیت واحدهای بومگردی در مازندران روی ریل اصلی جریان داشته باشد.