رونمایی از سامانه ای جدید برای فسادزدایی - کنفرانس هکا

به گزارش خبرنگاران ماهیت این سامانه بر پیشگیری از وقوع جرم راسخ شده و درصدد است که به وسیله وارد کردن عموم مردم به جریان فسادزدایی، روزنه های بروز تخلفات و دور زدن قانون را محدود کند. مکانیزم طراحی شده در این سامانه به گونه ای است که هزینه ای برای افراد گزارشگر در برنداشته باشد و هویت آنها نیز محفوظ بماند.

گام جدید برای فسادزدایی برداشته شد. در این راستا، سامانه جامع ارتباطات مردمی (سجام) قوه قضائیه راه اندازی شده است تا به این ترتیب اقدام عملیاتی تازه ای در جهت افشاگری فساد یا همان سوت زنی در دستور کار سیاست گذار قرار گیرد. این سامانه درحالی در جدیدترین نشست کمیسیون حمایت قضایی و مبارزه با فساد اتاق بازرگانی تهران رونمایی شده که پیش از این گام های دیگری برای افشاگری فساد از سوی بعضی دستگاه های دولتی برداشته شده بود، اما نقطه متمایزنماینده در سامانه مزبور این است که از این طریق زمینه برای گزارشگری عمومی فساد در حوزه های مختلف فراهم شده است. در واقع در این گام از فسادزدایی، افشاگری فساد عمومی شده است. پیش از این سامانه دیگری برای سوت زنی فساد توسط وزارت اقتصاد راه اندازی شده بود، سامانه ای که مختص زیرمجموعه های این وزارتخانه مانند سازمان امور مالیاتی و گمرک بود، به طوری که افراد می توانند گزارش های خود مبنی بر وجود فساد در بخش های مختلف وزارت اقتصاد را در این سامانه ثبت نمایند، اما سامانه سجام دامنه وسیع تری را در برمی گیرد و قرار است در حوزه های بیشتری از زیرشاخه های فساد ورود کند. البته در هر دو سامانه گزارش های مردمی موضوع کار است. در واقع ماهیت سامانه سجام بر پیشگیری از وقوع جرم راسخ شده و درصدد است به وسیله وارد کردن عموم مردم به جریان فسادزدایی، روزنه های بروز تخلفات و دور زدن های قانونی را محدود کند.

براساس آنچه از سوی نماینده قوه قضائیه و مدیر سامانه مذکور عنوان شده، دسترسی به مقامات قضایی، تعامل با مردم و شبکه سازی برای پیشگیری از وقوع جرم از اهداف راه اندازی سجام است. مطابق چارچوب سیاستی تعریف شده، اعضای این سامانه در سه سطح عام، تخصصی و ویژه سطح بندی می شود تا ضمن شناسایی موانع و آسیب ها، موارد لازم را به دستگاه قضا گزارش نمایند. اما درخصوص حوزه های فعالیت نیز درحال حاضر چهار بخش کار و کارگری، فساد اداری و مالی، منابع طبیعی و موادمخدر به عنوان زیرمجموعه های فعالیت سجام معین شده است؛ در عین حال مطابق آنچه که به عنوان کارنمودهای این سامانه شناخته می شود، عدم ورود به حیطه خصوصی افراد، یکی از اصول معین شده اصلی به حساب می آید.

بر این اساس، گزارشگری که به حوزه خصوصی افراد ورود کند، در وهله نخست اخطار دریافت می نماید و در مرحله بعد، حساب کاربری آن مسدود می شود. به گفته متولی سامانه جامع ارتباطات مردمی، این سامانه که به طور الکترونیک و هوشمند طراحی شده است، به دنبال مصادیق فردی و پرونده سازی نیست، بلکه با انجام عملیات داده کاوی و استفاده از تکنولوژی های روز، مسائل مختلف را تحلیل و تفسیر می نماید. از سوی دیگر، به اعتقاد ناظران، یکی از چالش هایی که در زمینه مبارزه با فساد در کشور وجود دارد، وجود نهادهای متعدد برای فسادزدایی است که باعث ایجاد نوعی موازی کاری و پراکندگی در جهت تحقق اهداف می شود. مطابق آمارهای ارائه شده، در ایران 23 نهاد متولی پیشگیری وقوع جرم وجود دارد که تا به امروز عملکردشان نتیجه مطلوبی نداشته است، بنابراین پیشنهاد کارشناسان این است که یک سامانه یا مجموعه واحد به عنوان مرجع جلوگیری از بروز فساد در جامعه شناخته شود تا از نبود انسجام و موازی کاری برای فسادزدایی پرهیز شود.

ضمن آنکه بررسی تجارب کشورهای پیروز در حوزه مقابله با فساد، به کارگیری شیوه نظارت مردم بر مردم و مردم بر مسوولان را تایید می نماید. به طور مثال، سوت زنی فساد در دانمارک و کره جنوبی عملکرد خوبی داشته است و بازدهی در خور توجهی نشان داده است؛ دانمارک در دهه های 50 و 60 میلادی به عنوان فاسدترین کشور اروپایی شناخته می شد، اما توانست با استفاده از همین شیوه ظرف 8 سال فساد را به حداقل برساند. اما یکی از پرسش های مطرح شده درخصوص سامانه سجام، به هویت گزارشگران فساد برمی شود. مطابق اظهارات متولی سجام، افرادی که تمایل به ثبت نام در سامانه ندارند، از این امکان برخوردارند که به صورت گمنام گزارش های خود را ارائه نمایند، بنابراین هویت افراد قابل حفاظت است.

در چهاردهمین نشست کمیسیون حمایت قضایی و مبارزه با فساد اتاق بازرگانی تهران، سامانه جامع ارتباطات مردمی قوه قضائیه با نام سجام رونمایی شد. در این نشست که با حضور آرمان احمدی، مدیر سامانه سجام، در اتاق بازرگانی تهران برگزار گردید، اعضای کمیسیون و نمایندگان بخش خصوصی دیدگاه های خود را در خصوص این سامانه و ضرورت های گزارشگری فساد در این مقطع بیان نمودند.

در ادامه این نشست، آرمان احمدی، مدیر سامانه سجام کارکرد این سامانه را برای فعالان مالی تبیین کرد. براساس گزارش اتاق تهران، او با اشاره به اینکه حاکمیت به تنهایی در پیشگیری از وقوع جرم به نتیجه نمی رسد و مردم نیز باید مشارکت داشته باشند عنوان نمود که ستاد ارتباطات مردمی قوه قضائیه برای جلب مشارکت مردم راه اندازی شده است. او اضافه کرد: سامانه سجام ابزار کار این ستاد مردمی است و هدف گذاری ما چنین است که حداقل 3 میلیون نفر به عضویت آن درآیند. سازوکار این سامانه به گونه ای طراحی شده که افراد می توانند صرفا با یک کد ملی به عضویت آن درآیند.

او ارتباطات تعاملی با مردم، دسترسی به مقامات قضایی و شبکه سازی برای پیشگیری از وقوع جرم را از اهداف راه اندازی این سامانه عنوان نمود و گفت: اعضای این سامانه در سه سطح عام، تخصصی و ویژه سطح بندی شده و موانع و آسیب ها را شناسایی می نمایند و به ما گزارش می دهند. احمدی ادامه داد: در کشور ما 23 نهاد متولی پیشگیری هستند، اما تا به امروز نتیجه مطلوبی در این حوزه حاصل نشده است. در عین حال، روبروه قوه قضائیه با آسیب ها نیز سلبی بوده و در خصوص برخوردهای ایجابی کار ننموده است. با این حال متولی پیشگیری از وقوع جرم، قوه قضائیه است. ضمن اینکه گزارشگری در سامانه سجام، هزینه ای برای افراد نخواهد داشت و هویت آنها محفوظ خواهد ماند.

او با تاکید بر اینکه سجام به دنبال ایجاد ستاد خبری و پرونده سازی نیست، ادامه داد: ورود به حیطه خصوصی افراد ممنوع است. گزارشگری هم که به حیطه خصوصی افراد ورود کند، در وهله نخست اخطار دریافت می نماید و در مرحله بعد، حساب کاربری آن مسدود می شود. در واقع این سامانه روی چگونگی ایفای نقش ها در جامعه متمرکز است. مدیر سامانه سجام ابراز امیدواری کرد که این سامانه به جلب مشارکت چند میلیون دیده بان در صف و هسته تخصصی و ویژه دست یابد و شکل گیری نخستین هسته تخصصی نیز در اتاق بازرگانی تهران کلید بخورد.

در ادامه این جلسه، فعالان مالی نیز نظرات خود را درباره این سامانه عنوان نمودند و به بیان دغدغه های خود پرداختند. ابتدا علی موحد از فعالان مالی، از اینکه گزارش های ارائه شده به سامانه سجام به افزایش بیشتر حجم پرونده ها در قوه قضائیه منتهی شود، ابراز نگرانی کرد. او همچنین با اشاره به اینکه تشکیلات وسیع و عریض دولتی زمینه ساز فساد است،گفت: راهکار این نیست که برای پیشگیری از وقوع جرم سراغ آحاد مردم برویم. مدیر سامانه جامع ارتباطات مردمی قوه قضائیه با ارائه شرح بیشتر در خصوص سامانه سجام عنوان نمود: در این سامانه الکترونیک و هوشمند به دنبال مصادیق فردی نیستیم و سامانه سجام با انجام عملیات داده کاوی و یادگیری ماشین و دیگر تکنولوژی های روز مسائل را تحلیل و تفسیر می نماید. او با اشاره به اینکه سوت زنی فساد در دانمارک و کره جنوبی عملکرد خوبی داشته است و بازدهی در خور توجهی نشان داده است، اضافه کرد: در دهه های 50 و 60 کشور دانمارک فاسدترین و آلوده ترین کشور اروپایی محسوب می شد که با به کارگیری همین سیستم نظارت مردم بر مردم و مردم بر مسوولان در طول هشت سال این فساد به حداقل رسید. برای راه اندازی سامانه سجام مطالعات تطبیقی انجام شده است و سیستم به صورت 100 درصد الکترونیکی است.

دیدگاه فعالان

اما رئیس کمیسیون حمایت قضایی و مبارزه با فساد اتاق بازرگانی تهران با اشاره به اینکه در این کمیسیون چگونگی گزارشگری فساد مورد بررسی قرار گرفته است، شرح داد: حاصل نظرات چنین بود که ورود مستقیم اتاق به حوزه راه اندازی سامانه گزارشگری فساد چندان راهگشا نیست و زمینه پاسخگویی دیگر دستگاه ها به اتاق تهران محدود خواهد بود. حسن فروزان فرد، در ادامه با اشاره به حذف بعضی از مواد مترقی لایحه جامع شفافیت در کمیسیون اصلی دولت گفت: به موجب کنوانسیون مبارزه با فساد، دولت مکلف به ایجاد ترتیباتی برای حمایت از گزارشگری فساد است که البته هنوز نتوانسته ایم این موضوع را در کشور به مقررات قابل اجرا و پیگیری تبدیل کنیم. او در ادامه با اشاره به اینکه معاونت اجتماعی قوه قضائیه با رویکرد پیشگیری از وقوع جرم، وارد حوزه گزارشگری فساد شده است، شرح داد: از آنجا که رویکرد اتاق بازرگانی تهران نیز پیشگیرانه است، همکاری با این معاونت قوه قضائیه بسیار اثربخش خواهد بود و ما می توانیم همکار استراتژیک این معاونت باشیم.

نماینده انجمن جوانان کارآفرین اتاق تهران نیز با انتقاد از عدم ثبات قوانین به مسائل سرمایه گذاران در کشور اشاره نمود. همچنین تعدادی از حاضران پرسش هایی را در خصوص نحوه ثبت نام در این سامانه و صحت سنجی اطلاعات دریافتی از دیده بانان عنوان نمودند.

محمد امیرزاده، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران نیز با ارائه ارزیابی مثبت از این سامانه، توضیح داد: در این زمینه ضروری است که تمامی اقشار و گروه ها با هم همکاری لازم را داشته باشند و اعتقاد ما این است که همه جامعه باید در این امر مشارکت داشته باشند. نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران با ابراز تاسف درخصوص وجود محیط نابرابر برای افراد در حاشیه قدرت اظهار کرد: در بعضی موارد دیده می شود که نمی توان از متخلفان زورمدار و قدرتمند شکایت کرد و با آنها به نحو یکسان برخورد نمی شود. علیرضا میربلوک، دبیرخانه صنعت و معدن استان تهران هم با استقبال از راه اندازی سامانه سجام پیشنهاد کرد که چنانچه با یاری این سامانه، مفسدانی شناسایی می شوند و مورد مجازات قرار می گیرند، به اطلاع مردم برسد. او گفت: چنین به نظر می رسد که تناسبی میان جرائم و مجازات ها وجود ندارد و انتظار این است مجازات ها بازدارنده باشد.

افشین کلاهی دیگر عضو هیات نمایندگان اتاق تهران توجه به دو نکته را در این سامانه ضروری و مهم دانست و گفت: موضوع اول این است که هویت فرد گزارش دهنده آشکار نشده یا چنانچه معین شد پس از آن مشکل و موانعی برای وی ایجاد نشود و نکته دیگر آن است که چه قطعیتی در برخورد با افراد متخلف وجود دارد؟ این موضوع که در برخورد با تخلفات با تبعیض روبه رو هستیم غیر از اینکه اعتماد مردمی را دچار خدشه می نماید، بازدهی سیستم را نیز زیرسوال خواهد برد.

محمد اصابتی از کارشناسان کمیسیون های مشورتی اتاق تهران نیز بر این عقیده بود که با افزایش گزارش دهی ها، انجام مکاتبات مربوط به این گزارش ها برای مدیران قوه قضائیه مشکل ساز خواهد شد. او اضافه کرد: این نگرانی وجود دارد که وقتی حجم مکاتبات افزایش پیدا کند، عملکرد تحت تاثیر قرار گیرد. محمود نجفی عرب، رئیس کمیسیون اقتصاد سلامت اتاق تهران با اشاره به جمعیت کارکنان دستگاه های دولتی که به حدود چهار میلیون نفر می رسد، گفت: در قوانین نسبت به کوچک سازی دولت و حذف امضاهای طلایی تاکید شده است که موردتوجه قرار نمی گیرد.

او همچنین با اشاره به اهمیت ماده 12 احکام دائمی برنامه های توسعه ای کشور که نسبت به شناسایی و حذف مقررات مخل فراوری و سرمایه گذاری تاکید نموده است، به مدیر سامانه جامع ارتباطات مردمی قوه قضائیه توصیه کرد که در مبارزه با فساد به ریشه بپردازد تا مسائل حل شود. پیمان دارابیان، مدیر امور مالیاتی اتاق تهران نیز گفت: سامانه ای که راه اندازی شده خوب است اما باید توجه داشت که این سامانه یک وسیله است و تقاضای ما این است، شان آن به هدف ارتقا پیدا نکند.

هومن حاجی پور، معاون کسب وکار اتاق تهران نیز بر این باور بود که هدف سامانه سجام نباید شناسایی موارد فساد باشد. طی سال های اخیر، به اندازه کافی از گلوگاه های فساد، شناخت حاصل شده است. به نظر می رسد آنچه مدنظر قوه قضائیه است، ایجاد سینرژی برای اهداف متعالی و عزم جدی برای پیگیری نمایندگان فساد است. اگر این عزم وجود نداشته باشد و این سامانه نیز درگیر ملاحظات سیاسی شود، بدبینی شدید ایجاد می نماید و این بدبینی سامانه مذکور را با ناکارآمدی روبرو می نماید. همچنین این پرسش مطرح است که آیا برای گزارش دهی تشکل ها وزن خاصی در نظر گرفته شده است یا خیر؟

سادینا آبایی، وجود توازن در رشد و توسعه را یکی از فاکتورهای اساسی حکمرانی خوب عنوان نمود و گفت: کارکرد موثر این سامانه در گرو وجود دولت الکترونیک است و نکته حائز اهمیت دیگر، ارتباط و یکپارچه بودن سیستم ها و سامانه های دستگاه ها با یکدیگر است. در واقع چنانچه سه قوه ارتباط آنلاین داشته باشند از میزان فساد کاسته خواهد شد.

در ادامه، اعظم رضایی، مدیر عضویت، کارت بازرگانی و گواهی مبدا اتاق بازرگانی تهران با اشاره به اینکه حدود دو سال در کمیته ماده یک برای اصلاح قوانین کوشش صورت گرفت، ادامه داد: بخشنامه 21 فروردین ماه سال 1397دولت، سدسازی بزرگی در برابر بازرگانان ایجاد کرد. رضایی با اشاره به راه اندازی سامانه های متعدد از سوی دستگاه های مختلف گفت که این سامانه ها احتیاج فعالان مالی به مراجعه حضوری و روبروه با کارمندان دولت که بعضا زمینه ساز فساد است را کاهش نداده است. پرسش احمد آتش هوش، نایب رئیس کمیسیون حمایت قضایی و مبارزه با فساد اتاق تهران این بود که چگونه اعتماد عمومی نسبت به این سامانه جلب خواهد شد. او اضافه کرد: جلب اعتماد عمومی در شرایطی که سرمایه اجتماعی دولت در نازل ترین سطح است، بسیار حائز اهمیت است . آتش هوش همچنین با اشاره به وجود نهادهای موازی در حوزه دریافت گزارش های مردمی در قوه قضائیه، این پرسش را عنوان نمود که آیا فعالیت این نهاد ها در ستاد جامع ارتباطات مردمی تجمیع خواهد شد.

پاسخ متولی سجام

مدیر سامانه جامع ارتباطات مردمی قوه قضائیه، در ادامه این نشست و در پاسخ به پرسش ها و اظهارنظرهای نمایندگان بخش خصوصی، با تاکید بر این نکته که هدف اصلی تشکیل ستاد مردمی، پیشگیری از وقوع جرم است، بیان نمود: این سامانه در حقیقت یک وسیله و ابزار برای رسیدن به این هدف است و قرار است که این سامانه در مراحل بعدی برای دسترسی بهتر، تبدیل به یک اپلیکیشن شود. همان طور که در جهان یک نظام و نهاد بی نقص وجود ندارد ما نیز از این نکته مستثنی نبوده و الگوی کامل نیستیم و باید همگی با دیدی انقلابی گام برداریم و اقدام کنیم. آرمان احمدی مهم ترین ابزار ایجاد فساد را عدم شفافیت دانست و با بیان اینکه پیشگیری از جرم سه سطح مختلف دارد، گفت: عالی ترین سطح پیشگیری از جرم فرهنگ سازی است که امری ریشه ای و فرهنگی و یک مساله عمومی است. در سطح دوم پیشگیری، سیستم طوری چیده می شود که برای فساد جایی نباشد و پیشگیری سلبی در سطح سوم به معنی برخورد با تخلف و متخلفان است. او با بیان اینکه با اتکا به بانک اطلاعاتی اعضا، هسته های تخصصی و ویژه تشکیل خواهد شد، گفت: ممکن است در مقاطعی از هسته های تخصصی درخواست کنیم که معضلات را بررسی نموده و نظرات خود را اعلام نمایند. باید تاکید کنم که دیده بانان مطلقا ناشناس خواهند بود. همچنین این امکان فراهم شده است که افراد در صورت عدم تمایل به ثبت نام در سامانه، صرفا به صورت گمنام گزارش خود را ارائه نمایند. در عین حال، چنانچه افراد عضو سامانه هستند، گزارش آنها می تواند به صورت گمنام ارائه شود. نکته قابل اشاره اینکه، گزارش ها از سطح شهرستان ها مورد پیگیری قرار می گیرد و تهران ناظر خواهد بود. احمدی تعداد اعضای کنونی سامانه سجام را 110 هزار نفر عنوان نمود و اضافه کرد: پیگیری ها از شهرستان مبدا شروع شده و پس از طی مراحلی، نتیجه کار بار دیگر از دیده بان مورد پرسش قرار می گیرد. چنانچه پیگیری ها به نتیجه مطلوب نرسد، پرونده با تمام محتویات آن رسانه ای خواهد شد. ضمن اینکه چنانچه تشکلی به ارائه گزارش تخلف اقدام کند، امکان اقامه دعوا برای این پرونده فراهم می شود.

سبزوار: سبزوار: با مجله خبری تحلیلی سبزوار بروز باشید

طفره: طفره: تارنمای خبری تحلیلی