از خودرایانی چه می دانید؟ - کنفرانس هکا

برای هر کسی در زندگی لحظه های فراوانی پیش می آید که باید جلوی خودش را بگیرد، جمله ای را که می خواهد بگوید یا بنویسد قورت دهد، لب های ورچیده از عصبانیت را به لبخند مزین کند یا حرف ها و رفتار هایی را تکرار کند که باور ندارد. اینکه، کجا و چقدر باید جلوی خودمان را بگیریم حاصل یک سلسله محاسبات ذهنی است. در روان شناسی اجتماعی از این مفهوم با عنوان خودرایانی یا خودتنظیمی (self-regulation) یاد می گردد.

مایکل پوزنر (Michael Posner) و مری راث بارت (Mary Rothbart)، استادان و پژوهش گران برجسته روان شناسی در دانشگاه اورگُن، سال هاست که درباره ساز و کار های ذهنی و مغزی خودرایانی مطالعه می نمایند. فهم این موضوع یاری می نماید هم تفاوت های فردی را درک کنیم هم بفهمیم چگونه می توان مهارت در راهنمایی احساسات، افکار و رفتار را پرورش داد. ضمن اینکه با مطالعه فرایند های مغزی و ذهنی خودرایانی، می توان به درک و دریافت بهتری از ساز و کار مغز دست پیدا کرد.

عصب شناسان برای مطالعه ساز و کار مغز با تصویربرداری معین می نمایند چه قسمت هایی از مغز در حین خودرایانی فعالند. سپس در زمان های مختلف و با استفاده از آزمون هایی که فرد را وادار می نماید به محاسبه رفتار و عملکرد خویش بپردازد، قسمت های مغزی درگیر خودرایانی را در بچه ها و عظیمسالان مطالعه می نمایند و با آنالیز و تحلیل نتایج، درک بهتری از ساز و کار مغز هنگام خودرایانی به دست می دهند.

نتایج پژوهش های پوزنر و راث بارت حکایت از یافته های شگفت انگیزی دارد؛ مثلا اکنون به یقین می دانیم که شکل های ابتدایی خودرایانی از حدود هفت ماهگی در انسان ظاهر می شوند؛ هر چند مادرپدر ها نشانه های خودرایانی را در بچه ها تا زمانی که عظیم تر شوند به سختی می توانند تشخیص دهند.

ساز و کار خودرایانی در بچه ها سه تا هشت ساله کم کم کامل می گردد، به نحوی که مادرپدر ها می توانند بفهمند فرزندشان کجا برای محاسبه و اصلاح رفتارشان به خود زحمت می دهد. پژوهش ها نشان می دهند خودرایانی در بچه ها در سه مورد بیشتر مشاهده می گردد: در همدلی با دیگری، وقتی عملی را به تاخیر می اندازند و هرگاه از دروغ و تقلب پرهیز می نمایند.

مطالعات همچنین نشان می دهند بچه های که برای محاسبه و تنظیم رفتارشان کوشش بیشتری می نمایند و از توانایی خوبی برای مدیریت تعارض در کردارشان برخوردارند، کمتر رفتار های گوشه گیرانه و ضداجتماعی بروز می دهند، مثلا کمتر از مدرسه فرار یا پرسه زنی می نمایند.

شبکه های مغزی درگیر خودرایانی در همه افراد گونه انسان یکسان است، اما از نقش موثر ژنتیک در رشد و تکامل این شبکه ها نمی توان غافل شد. بعضی پژوهش ها نشان می دهند در مدیریت تعارض و بحران، ژن ها بخصوص ژن های مرتبط با هورمون های دوپامین و سروتونین با عملکرد فرد در ارتباطند.

مطالعات در عین حال که نقش ژنتیک در تفاوت های فردی را نشان می دهند، حکایت از تاثیر مستقیم و غیرقابل انکار تجربه های زیسته فرد در رشد و بهره وری خودرایانی دارند.

بنا بر یافته های پوزنر و راث بارت، خودرایانی را می توان در بچه ها و عظیمسالان بهبود بخشید. به عنوان نمونه تحقیقات حاکی از آن است وقتی فرد متوجه تناقض یا اشتباهی در رفتارش می گردد، سریع سرعت عملکردش را پایین می آورد تا با محاسبه دقیق و تحلیل شرایط، رفتارش را طوری تنظیم کند که احتمال اشتباه بعدی را پایین بیاورد. این بدان معناست که با افزایش خودآگاهی و تمرکز می توان کیفیت خودرایانی را بهبود بخشید.

البته هنوز راه درازی برای شناخت دقیق تر خودرایانی در پیش است، اما تا همین جای کار می توان از نتایج تحقیقات اجرا شده بهره های فراوانی برد، مثلا با استفاده از یافته های عصب شناسی کاربردی می توان به افراد زیادی یاری کرد تا کیفیت زندگی شان بهبود پیدا کند.

موارد زیادی مشاهده شده که چگونه فردی که راهنمایی خویش را به بهترین شکل در دست داشته، در اثر سکته مغزی و وارد آمدن جراحت به نواحی مسئول خودرایانی، به فردی بی ملاحظه بدل شده است. امروزه می دانیم که با تکرار تمرین های خاصی می توان خودرایانی را در کسانی که به خاطر آسیب های مغزی این مهارت را از دست دادند بهبود بخشید.

همچنین پدرمادر ها با استفاده از بازی های ویژه ای می توانند به بچه ها یاری نمایند هوش و حواس شان را جمع نمایند تا بهتر راهنمایی رفتار، افکار و احساسات خود را در شرایط مختلف به دست گیرند.

خویشتن داری یکی از بنیادی ترین لوازم سازگاری گونه انسان است که زیست جمعی دارد. راهنمایی خود برای پرورش تعاملات مدنی لازم است. گاهی زندگی انسان را مجبور می نماید در راه رسیدن به اهداف جلوی احساسات، افکار و رفتار هایی را بگیرد که مایل است از خود بروز دهد.

محاسبه غلط رفتار و اعمال ممکن است پیامد های ناگواری داشته باشد. در روزگار ما و با وجود شبکه های اجتماعی، قضیه پیچیده تر نیز شده است و چه بسا یک پست در شبکه اجتماعی به قیمت از دست رفتن شغل و صندلی اجتماعی تمام گردد. این است که کسب آگاهی درباره ساز وکار خودرایانی بیش از پیش اهمیت پیدا می نماید.

سبزوار: سبزوار: با مجله خبری تحلیلی سبزوار بروز باشید

طفره: طفره: تارنمای خبری تحلیلی