ثبت خاطرات دفاع مقدس با اولویت بندی صورت پذیرد، چرا سفارش نویسی می کنیم؟ - کنفرانس هکا

موضوع داستان شما در کتاب محبوب حبیب چیست؟ این داستان واقعی و مستند است؟

کتاب محبوب حبیب به زندگی شهید محمود مرادی، از فرماندهان گردان حبیب بن مظاهر لشکر27 محمد رسول الله(ص) می پردازد. داستان به شکل روایی و کاملاً مستند، بر اساس مصاحبه هایی که با خانواده، دوستان و همرزمان شهید انجام شده، نگاشته شده است.

اساسا در راه تدوین چنین آثاری چالش هایی وجود دارد شما با چه مسائلی در این راه روبروه بودید؟

کار مصاحبه بر عهده من نبوده و اطلاعات به من داده شده و بر اساس داده های مستند، زندگی شهید را روایت کرده ام. این نوع نوشتن روایی باعث ملموس تر شدن و شیرین تر شدن کتاب زندگی اشخاص واقعی است و نوشته را از حالت اخبارگونه بیرون می آورد.

امروزه کتاب های خاطرات دفاع مقدس یکی از مهمترین منابع شناختی مخاطبان نسل سوم انقلاب از دفاع مقدس هستند، آیا پرتعداد بودن آنها ضرورت دارد؟

اساساً هرآنچه به واقعیت نزدیک تر است به ویژه آنکه این واقعیت ریشه در غلیان احساسات وطنی و سرزمین فرزندان خاکمان باشد زیباست. در مورد بالا رفتن آمار کتاب شهدا، باید گفت خدمت کوچکی هست در مقابل ایثار بزرگ آنها، ضمن این که آنقدر باید کار نوشته شود تا از میان آنها شاهکارهایی خلق شود تا قابل استفاده در سینما، تلویزیون و یا مستندهای مربوط به دفاع مقدس شود. به هر حال با گذشت زمان، ماجرای جنگ رو به فراموشی می رود و این آثار، بخشی از رسالت یادآوری این دوران را به دوش می کشند.

در رابطه با ثبت خاطرات دوران دفاع مقدس باید اولویت بندی صورت پذیرد، خاطرات آنهایی که به جنگ نزدیک تر هستند و در واقع در قلب فاجعه و نبرد حضور داشته اند باید زودتر جمع آوری شوند، این مهم است که زمان از دست نرود. جمع آوری زندگی رزمی و جنگی رزمندگان کشورمان با قید فوریت باید انجام شود، چراکه زمان به سرعت در گذر است. تا دیر نشده باید قهرمانان را بشناسیم و با اقدامات مان بر گردنشان مدالی آویزان کنیم.

از کارتان در کتاب محبوب حبیب راضی هستید؟

کتاب محبوب حبیب را خیلی دوست دارم و آخرین کار من در زمینه تألیف بوده است. بعد از آن چند کار بازنویسی داشته ام که البته راحت تر از تألیف کتاب جدید نبوده است.

فکر می کنید توانسته اید فضا و حس جنگ را در این کتاب به مخاطب القا کنید؟

محمود، نمونه یک جوان انقلابی و پرانرژی بود و روایت داستان از ماجراهای خانواده او شروع می شود و تا دل جنگ پیش می رود. او شخصیتی چند بعدی داشت و مشتاق انجام کارهای جدید و مختلف بود؛ جوانی شاد و با روحیه، شوخ و باهوش. با این همه، در حین کار، فردی جدی و بسیار منظم و قانون مدار می شد. این تناقض در شخصیت، او را برای اطرافیانش بسیار جذاب و دوست داشتنی و خواستنی می کرد. تمام این حس ها حین نوشتن برای من پیش می آمد و با تمام وجود آنها را درک می کردم. محمود از آن دست شخصیت هایی بود که وقتی کتاب تمام شد، دلتنگش می شدم و یادش با من بود.

در حوزه ادبیات دفاع مقدس، روایت ها به شیوه خاطره مؤثرتر است یا رمان و داستان؟

هر کدام از این ها جایگاه خود را دارند. هرچند تمام داستان های شهدا، مثل این کتاب، بر اساس خاطرات شکل گرفته اند. در حیطه کار ما خیال پردازی و دور شدن از واقعیت های مستند چندان رواج ندارد. بنابراین به نظر من نمی توان این نوع کتاب ها را در حیطه رمان جای داد. من اسم این سبک را شخصاً داستان روایی مستند می گذارم.

نویسنده خاطرات در مقابل نویسنده رمان با محدودیت هایی روبرو است، برای نمونه نویسنده برای نوشتن رمان می تواند تخیل را در کار خود دخیل کند، اما در خاطره باید چارچوب واقعیت را در نظر گرفت. به همین خاطر می بینیم کتاب خاطره پرمخاطب تر از کتاب های داستان در حوزه دفاع مقدس است. برای خواندن رمان خواننده باید با تخیل هم آوا و همراه شود اما خاطرات از یک نقش عینی و بیرونی حکایت دارد به همین دلیل راحت تر با مخاطب ارتباط برقرار می کند. دلیل پر مخاطب بودن کتاب های خاطره از رمان و کتاب های داستان هم همین امر است.

نظرتان درباره سفارشی نویسی در حوزه دفاع مقدس چیست؟ چه از جانب دولت یا نهادهای خاص. اصلاً خودتان اهل کار سفارشی هستید؟

کارهایی که من در حیطه دفاع مقدس انجام داده ام همگی سفارشی بوده است. درواقع مؤسسه ها نوشتن این کتاب ها را به نویسنده ها محول می کنند و همه نویسندگان سفارشی نویس هستند. گاهی نهادی و ارگانی این سفارش را به نویسنده می کند که رمانی با فلان موضوع بنویسد. قطعاً آن نهاد و ارگان هم با توجه به احساس نیازی که مخاطبان جامعه دارند، دست به سفارش می زند تا برخی جاهای خالی را پر کند. مهمترین مساله اما، این است که ارتباط حسی و دلی با موضوع سفارش شده برقرار شود.

تفکری که در پی این خاطره ها می تواند شکل بگیرد، چیست و چگونه می توان نسبت به عمق بخشی بیشتر آن در جامعه کمک کرد؟

جنگ تحمیلی نمونه کامل یک جنگ مردمی است و مردم این جنگ را اداره کردند. مردم بودند که جنگیدند و از رزمنده ها حمایت کردند و حتی غذای رزمنده ها را هم مردم تأمین می کردند. این نشان از مردمی بودن جنگ است. شما مشاهده می کنید که در صف یک گردان رزمی دانشجو، دانش آموز، کارمند، کارگر، بی سواد و ... وجود دارد. یعنی اقشار گوناگون جامعه در جبهه حضور داشتند. همه این ها اکنون شروع به خاطره نویسی یا خاطره گویی کرده اند. تعیین است که یک فرهنگ متفاوت در این خاطره ها ارائه می شود. فرهنگ چگونه زیستن در یک فضای سرشار از معنویت، شهامت و حماسه را این افراد دیده اند و اکنون می خواهند انتقال دهند. این مسأله برای اصلاح جامعه و مبارزه برای حل معضلات اجتماعی و برای نشان دادن سبک زندگی و نشان دادن شرایط اجتماعی و اقتصادی جامعه لازم است و می تواند برای ساختن زندگی ما الگو باشد.

نکته مهمتر اینکه هر کدام از این شهدا قهرمانان خاموشی هستند که شناساندنشان وظیفه ماست. هر قدر در این کار هنر بیشتری به خرج دهیم، پیروز تر خواهیم بود، اما برای این که قهرمانی در یک جامعه شناخته شود باید وارد قالب رسانه هایی شود که به شکل عمومی تری با مردم در ارتباط اند. این موضوع باید امروزی کار شود تا تأثیرگذار باشد و البته هنرمندان خلاق را طلب می کند.

کتاب محبوب حبیب، تألیف لیلا خجسته راد، در 206 صفحه، شمارگان 1200 نسخه، با قیمت 26 هزارتومان با همکاری انتشارات 27 بعثت منتشر شد.

مجله آیرخ: مجله گردشگری و مسافرتی

کشتی کروز: کشتی کروز: سفری لوکس و در عین حال مقرون به صرفه به اقیانوس ها